معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بخارای نوروزی (شمارۀ ۱۲۳) با سرودۀ منتشرنشده‌ای از استاد شفیعی کدکنی و بخش ویژه استاد حسین گل‌گلاب که تصویرشان بر روی جلد بخاراست، منتشر شده است.

ابتدای این شماره سرودۀ منتشرنشده‌ای از استاد شفیعی کدکنی به مناسبت جشن نودسالگی هوشنگ ابتهاج (سایه) سروده شده آورده شده است.

در بخش زبان فارسی این شماره سه نوشتار از نوشتارهایی که در مجلۀ سخن پیش‌تر منتشر شده بود، دربارۀ زبان فصیح و گویش‌های محلی آورده شده است. در بخشی از نوشتار استاد شفیعی کدکنی در این بخش آمده است: «طبیعی است که در محاورات قهرمانان داستان‌ها، برای اینکه خصایص دقیق سیمای ایشان ترسیم شود، ثبت خصایص لهجۀ آنها، تاحدی ممکن است ضرورت داشته باشد؛ در اینجا نویسنده ناگزیر است که نه‌تنها از واژگان لهجۀ قهرمانان استفاده کند، بلکه از نحو زبان آنان نیز ـ که ممکن است با نحو زبان فارسی تفاوت‌هایی داشته باشد ـ استفاده خواهد کرد و این امری است ورای زبان نویسنده که در طول کتاب و در سراسر توصیف‌های او دیده می‌شود». (ص 23)

در بخش بعدی با عنوان «وحدت ملی ایران» متن سخنرانی استاد سیدمصطفی محقق داماد در شب سیستان و بلوچستان آورده شده است. نویسنده در این نوشتار به پارسی‌گویی در سیستان و شاعران، نویسندگان، محدثین، راویان و قراء سیستان پرداخته و در بخشی نیز دربارۀ اسلام و حب آل علی (ع) در سیستان سخن گفته است.

معرفی دستنویس دیگری از شاهنامه در بخش شاهنامه‌پژوهی انجام شده است. این دستنویس متعلق است به کتابخانۀ موزۀ طوپقاپوسرای در استانبول، به قطع 5/37 * 29 سانتیمتر، دارای 286 برگ و 90 مجلس به خط نسخ که در بیستم صفر 731 هـ.ق یعنی در سال‌های آخر پادشاهی ابوسعید ایلخانی آخرین پادشاه ایلخانیان توسط حسین بن علی بن حسین بهمنی نوشته شده است.

در بخش ادبیات فارسی این شماره بحث شعر معاصر در عصر رضاشاه پیگیری شده است. نشر و تمدن این شماره نیز مباحثی چون زنان ناشر در اروپا، کتابفروشان دوره‌گرد، ادبیات در سدۀ هفده، انتشار آثار علمی و فلسفی، نشر انگلستان در سدۀ هفدهم را بررسی کرده است.

یادنامۀ این شماره اختصاص به حسین گل‌گلاب با شش نوشتار و مقاله دارد. او در چند زمینه آثار بسیار ماندگار و درجه اولی از خودش به جا گذاشته است. در حوزه‌های گوناگون، در گیاه‌شناسی یگانه بود که هنوز آثارش مورد مراجعه دانشجویان و استادان این رشته است. در زمینۀ شعر از شاعران خوب زمانۀ ما بود و از اعضای بسیار مؤثر فرهنگستان ایران. تصنیف‌ها و سرودهایی که ساخت ماندگار است و بسیاری او را فقط به خاطر تصنیف مشهورش که در کوه و دشت و .... زمزمه می‌کنیم، می‌شناسند.

در نوشتار کامران فانی دربارۀ گل‌گلاب آمده است: «یک کار مهم استاد گل‌گلاب که مغفول هم مانده، نقش ایشان در ساختن واژه‌های علمی به زبان فارسی است. می‌دانید در زمان رضاشاه که ما با تمدن مدرن به طور جدی داشتیم آشنا می‌شدیم، بسیاری از واژه‌های خارجی در کتاب‌ها به همان صورت اصلی می‌آمد. تصمیم گرفته شد که فرهنگستان زبانی درست بشود و برای این اصطلاحات خارجی و نیز اصطلاحات خیلی مشکل عربی واژه متناسب فارسی پیدا کنند. آقای گل‌گلاب این کار را شروع کرده بود. وقتی کتاب‌های دبیرستانی را در حوزۀ علوم طبیعی می‌نوشت، سعی می‌کرد برای این اصطلاحات معادل‌هایی را در زبان فارسی پیدا کند و بعداً که فرهنگستان تأسیس شد، بلافاصله ایشان عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان ایران شد». (ص 260)

نوشتار پایانی این یادنامه، بررسی سرود میهنی «ای ایران» است که با گذشت بیش از هفتاد سال از نخستین اجرایش، نه‌تنها از اوج آن کاسته نشده و رنگ کهنگی نگرفته که هر روز شمار دوستداران و اجراهای گوناگون آن در فزونی است. «ای ایران» بی‌آنکه به سفارش نهاد یا در پشتیبانی از گروه، حزب و دولتی ساخته شده باشد، سال‌هاست که مردمی‌ترین نوای میهنی و سرود ملی غیررسمی میان مردم پذیرفته شده است و ایرانیان در هر جای جهان با شنیدن آن به‌پا می‌خیزند و با کنارنهادن همۀ دیگرسانی‌ها و ناسازی‌ها، یک‌دل و همراه چنین آواز سر می‌دهند: پاینده باد خاک ایران ما!

روز دوشنبه یازدهم دی‌ماه 1396، سیصدوبیست‌وسومین شب از شب‌های بخارا به مناسبت انتشار کتاب «فانوس جدایی زمان» تألیف دکتر داریوش شایگان برگزار شد. گزارش این شب با عنوان شب «مارسل پروست» با نوشتارهایی از محمود دولت‌آبادی، داریوش شایگان و .... در این شماره آورده شده است. دولت‌آبادی ضمن توضیحی دربارۀ ادبیات اروپا، به بررسی ویژگی‌های آثار پروست پرداخته است. کامران فانی دربارۀ کتاب «در جستجوی زمان ازدست‌رفته» توضیحاتی ارائه داده است. حامد فولادوند از اهمیت کتاب دکتر شایگان در تبیین رمان پروست سخن گفته و دکتر هاشمی به توضیح ویژگی‌های کتاب دکتر شایگان و اهمیت آن به عنوان راهنمایی برای درک بهتر کتاب پروست پرداخته است. در پایان نیز دکتر شایگان به دشواری‌های آثار پروست اشاره کرده است.

سایه‌سار، آویزه‌ها، یادداشت‌های ادبی و تاریخی، قلم‌رنجه، از چشمه خورشید، سفرنامه، یادداشت‌های یک کتابدار، بررسی داستان امروز و .... دیگر بخش‌ها و نوشتارهای این شماره را تشکیل می‌دهند.

فهرست مطالب این شماره:

* جانِ جهان: پیام منظوم استاد شفیعی کدکنی برای مجلس جشن نودسالگی سایه

* فلسفه: دربارۀ میراث مزدیسنای در فلسفه ایرانی/ امیل بنونیست/ ژاله آموزگار

* زبان فارسی: زبان فارسی و گویش‌های محلی/ مجتبی مینوی، محمدرضا شفیعی کدکنی، پرویز ناتل خانلری

* وحدت ملی ایران: سیستان، پاره تن ایران/ سیدمصطفی محقق داماد

* زبان‌شناسی: جامعه‌شناسی زبان ـ بخش پایانی/ محمدرضا باطنی

* شاهنامه‌پژوهی: شاهنامه طوبقاپوسرای، مورخ ۷۳۱ ق/ جلال خالقی مطلق

* ادبیات فارسی: تغییر جایگاه شاعران در تاریخ ادبیات ـ بخش پنجم/ مسعود جعفری جزی

* نشر و تمدن (9)/ عبدالحسین آذرنگ

* قلم‌رنجه (۴۲)/ بهاءالدین خرمشاهی/ محمدجواد سمیعی

* یادداشت‌های ادبی و تاریخی (۴)/ ابوالفضل خطیبی

* آویزه‌ها (۴۳)/ میلاد عظیمی

* در حاشیه ایرانشناسی (۷)/ محمد افشین‌وفایی

* در حواشی کتاب در ایران (13) حقوق مالکیت فکری در ایران/ محمود آموزگار

* سایه‌سار (۳)/ سایه اقتصادی‌نیا

* یادنامه حسین گل‌گلاب

یادی از استاد گل‌گلاب/ علی دهباشی

سروده‌های پدرم/ هما گل‌گلاب

استادم گل‌گلاب/ کامران فانی

استاد گل‌گلاب و سرود ای ایران/ علی غضنفری

گل‌گلاب وطنش را دوست داشت/ هومن ظریف

* به ترنم و ترانه (۶)/ مهدی فیروزیان

* تاریخ معاصر: نامه‌های سرگرد جعفر وکیلی/ پیروز وکیلی

* حافظ‌‌پژوهی: نامه‌نگاری‌های حافظ و سلطان احمد جلایر (۲)/ علی فردوسی

* شب مارسل پروست

گزارش شب مارسل پروست/ آیدین پورخامنه

چراغی در جهان/ محمود دولت‌آبادی

خواب و خاطره، پایه‌های اصلی رمان پروست/ کامران فانی

همت می‌خواهد و تجربه و سن/ حامد فولادوند

قطب‌نمایی برای گم نکردن راه/ محمدمنصور هاشمی

بزرگ‌ترین نویسنده تمام زمان‌ها/ داریوش شایگان

* پرسش ادبی: کتان و مهتاب/ بهرام گرامی

* سفرنامه: از قسطنطنیه تا زادگاه خیام/ ا. وی. ویلیامز جکسون/ فاطمه انگورانی

* از چشمه خورشید (۴۶)/ هاشم رجب‌زاده

* تازه‌ها و پاره‌های زبان اردو (9)/ علی بیات

* پژوهش در موسیقی ایران: راز و نیاز با خداوند: مناجات، نیایشی آوازی در خراسان ایران/ آمنه یوسف‌زاده

* کاریز (۲)/ مجید سلیمانی

* وی جوی مولیان: ورارود و یاران مهربان (۱۲)/ مسعود حسینی‌پور

* یادداشت‌ها (۸)/ محمد ترکمان

* یاد یار مهربان (10)/ مسعود میرشاهی

* ایران باستان: سه مقاله از کتاب «داریوش شاه بزرگ»

* یادداشت‌های یک کتابدار (18)/ یزدان منصوریان

* بررسی داستان امروز (3)/ فرشته احمدی

* معرفی کتاب:

ترانه‌‌های قیصر امین‌پور در ترازوی نقد/ فائزه ترکاشوند

روزگار فرخ/ زهرا پلمه

شاه‌نامه‌ها/ مریم اسدزاده