معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

با وجود تأکید بر اهمیت بافت در معنی‌سازی در کاربردشناسی و بسیاری شاخه‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی، دیدگاه مسلط کنونی استعاره ـ یا نظریۀ استعارۀ مفهومی ـ هنوز در کل از یک بافت پارچه‌ساز در مدل معنی‌سازی استعاری خود برخوردار نیست. این موقعیت طی سال‌ها به انتقادهای زیادی از جانب مؤلفان و رشته‌های مختلف نسبت به نظریۀ استعارۀ مفهومی منجر شده است.

نویسنده در این کتاب برخی از آثار پیشین دربارۀ بافت را بحث کرده و بر آنها تکیه کرده است و درست به همین اندازۀ مهم تلاش کرده به بیشتر انتقادهای علیه استعارۀ مفهومی پاسخ دهد. در فصل پایانی نویسنده تلاش کرده چند تا از ایده‌هایی که دیگران مطرح کرده‌اند را در چارچوب جدیدی که در فصل‌های قبلی بسط داده، ادغام کند و نشان دهد که چگونه می‌توان نظریۀ استعارۀ مفهومی را به گونه‌ای بسط داد که بیشتر این انتقادها را در بگیرد. پیشنهاد نویسنده این است که توصیف پیدایی و کاربرد استعاره بدون توجه جدی به وابستگی نزدیک ذهن استعاری به محیط ذهنی، فیزیکی و اجتماعی پیرامون ناممکن خواهد بود. محیط پیرامون آشکارا و همان‌طور که انتظار می‌رود، متشکل است از بافت موقعیتی و بافت زبانی. اما به صورت کمتر آشکار و شاید کمتر مهم نویسنده پیشنهاد می‌دهد محیط پیرامون شامل بدن به عنوان بافت هم می‌شود. به عبارت دیگر نویسنده جسمانیت استعاره را ویژگی بافتی در نظر می‌گیرد که بازتعبیر اساس بدنی استعاره است.

نظريۀ استعارۀ مفهومي را مي‌توان ديدگاهي از استعاره در نظر گرفت که در آن ساختمانِ معناي استعاري صرفاً به اين نکته مي‌پردازد که چگونه استعاره‌ها از هم‌بستگي در تجربه يا از شباهت بين حوزه‌هاي تجربي برمي‌خيزند. در هر دو، معناي استعاري را مي‌توان مشتق از يک مجموعه تناظر، يا نگاشت، منظم ميانِ اين دو جنبه تجربه در نظر گرفت. اما شواهد موجود نشان مي‌دهد که اين گفته ساده‌انگارانه و نارساست و يک ديدگاه پيراسته‌تر مورد نياز است. آن جنبه از ساختمانِ معناي استعاري که بايد مورد بررسي قرار بگيرد حولِ موضوع بافت و اينکه چگونه در درک و خلق استعاره نقش بازي مي‌کند دور مي‌زند. در فصل اول نشان داده می‌شود که ساختمانِ استعاره مفهومي شديداً وابسته به بافت و شاملِ دو موضوعِ به هم نزديک (اگر نه يک‌سان) در موردِ بافت است که از دو زاويه متفاوت انتخاب شده‌اند: يکي از جانبِ شخصي که تلاش مي‌کند استعاره را در بافت درک کند (مفهوم‌ساز 2) و ديگري از طرف کسي که استعاره را در بافت توليد يا خلق مي‌کند (مفهوم‌سازِ 1). در اينجا هدف اين است که مفهومِ بافت در ارتباط با استعاره بحث شود، گرچه در اين مرحله فقط مي‌توان يک ايده بسيار خام از آن به دست داد ـ روي‌هم‌رفته، توصيفِ نقشِ بافت در ساختمانِ معني استعاري هدفِ عمده و نهايي اين کتاب است. تعريفي از بافت که نویسنده براي هدف‌هاي خود در اين مرحله اوليه از بحث از همه مناسب‌تر يافته از فون دايک است: «... بافت چيزي است که مرتبط با موقعيتِ اجتماعي خود شرکت‌کنندگان تعريف مي‌شود».

این کتاب متشکل است از واحدهای موضوعی. اولین واحد موضوعی ـ فصل‌های اول تا سوم ـ و به مثابۀ مقدمه‌ای است برای برخی موضوع‌های پایه در ذهن مجازی، از جمله بحث عملیات استنباطی که در خلق مفاهیم انتزاعی و نظام مفهومی حاصل به کار می‌روند.

واحد موضوعی دوم ـ فصل‌های دوم تا هفتم ـ از طریق تعداد بسیار زیادی مثال در گفتمان واقعی، رابطۀ نزدیک تولید و درک استعاره و بافت را بررسی می‌کند. رایج‌ترین عوامل بافتی که در اینجا بحث شده، به استعاره‌ها در گفتمان و موضوع خلاقیت استعاری هم در زبان روزمره و هم در زبان شعر منجر می‌شوند.

واحد موضوعی سوم ـ فصل‌های هشتم و نهم ـ دو مطالعۀ موردی مفصل‌تر را بررسی می‌کند: یک کنش ذهنی خاص، یا فرآیند (شوخ‌طبعی) و یک مفهوم خاص (خوشحالی) که هر دو به‌شدت متکی به مفهوم‌سازی استعاری هستند. مطالعۀ فرآیند و مفهوم به ما امکان می‌دهد که پیچیدگی‌های بیشتری را در ماهیت بافت و تأثیر آن بر مفهوم‌سازی استعاری مشاهده کنیم.

واحد موضوعی  چهارم ـ فصل دهم ـ سرنخ‌های مختلف در برهم‌کنش مفهوم‌سازی استعاری و عوامل بافتی را به هم نزدیک می‌کند. در اینجا تلاش شده توصیف منسجمی از رابطۀ میان استعاره و بافت که با دیدگاه‌های اخیر شناختی سازگار باشد، به دست داده شود.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل یکم: استعاره، جسمانیت و بافت

فصل دوم: معنی‌سازی

فصل سوم: نظام مفهومی

فصل چهارم: عوامل بافتی

فصل پنجم: استعاره و فرهنگ

فصل ششم: خلاقیت بافت القاشده

فصل هفتم: بافت و استعاره در شعر

فصل هشتم: بافتِ مفهومی شوخ‌طبعی زبانی

فصل نهم: خوش‌حالی در بافت

فصل دهم: استعاره و بافت

منابع