معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران با نخستین مجموعه که شامل 1329 جلد نسخه خطی که از سوی آقای سیدمحمد مشکوه در اواخر سال 1328 اهدا شدريال به وجود آمد و فعالیت آن تا سال 1340 به گردآوری نسخ خطی و عکسبرداری و تهیه میکروفیلم از آثار خطی اسلامی موجود در کشورهای خارج و نیز شهرهای مختلف ایران اختصاص داشت تا ساختمان کنونی آن در سال 1349 به اتمام رسید و از مهر 1350 کتابخانه با هدف‌های وسیع‌تری در ساختمان جدید به طور رسمی آغاز به کار کرد.

مجموعه نشریات این کتابخانه در سال 1346 با خریداری مجموعه جراید و مجلات مرحوم محمد رمضانی بنیان نهاده شد.

در جهت معرفی این مجموعه ارزشمند تاکنون کارهای زیر انجام شده است: «فهرست روزنامه‌های فارسی از 1267 قمری تا 1320 شمسی» که شامل 365 عنوان است در سال 1354 و «فهرست مجله‌های فارسی از ابتدا تا سال 1320» که شامل 185 عنوان نشریه است توسط مرتضی سلطانی در سال 1356 تهیه و منتشر شد. «فهرست روزنامه‌های فارسی از 1320 تا 1332 شمسی» توسط ولی‌مراد صادقی‌نصب که 1413 عنوان را دربرمی‌گیرد در سال 1360 به چاپ رسید.

این کتاب فهرست الفبایی مجله‌های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران از ابتدا تا پایان سال 1385 را نشان می‌دهد که شامل 2484 عنوان است و در دو جلد تنظیم شده است. در کنار عناوینی که در کتاب «فهرست مجله‌های فارسی از ابتدا تا سال 1320» نیز آمده است، علامت * گذاشته شده است. نمایه نام مجله، نام اشخاص و موضوعات در انتهای جلد دوم قرار دارد. به جرئت می‌توان گفت در ایران کتابخانه‌ای که مجله‌های فارسی را فهرست‌نویسی و رده‌بندی کرده باشد، وجود ندارد. بیشتر مجله‌ها را به ترتیب الفبایی عنوان در قفسه‌ها چیده و ارائه خدمات می‌کنند. بنابراین دسترسی موضوعی به منابع وجود ندارد.

فهرست‌نویسی مجله‌ها به مانند کتب، براساس روش فهرست‌نویسی کتابخانه کنگره آمریکا و قوانین انگلوامرکن و نیز با استفاده از گسترش‌های رده‌های تاریخ، اسلام، فلسفه اسلامی، ادبیات ایرانی و ادبیات عربی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران انجام گرفته است. بدین ترتیب کلیه مجله‌های هم‌موضوع در قفسه‌ها در کنار یکدیگر قرار گرفته و هر عنوان نیز به ترتیب دوره و شماره مرتب شده است. با استفاده از موضوع و رده می‌توان به مراجعان تا حد زیادی یاری رساند تا مجله‌های موجود در موضوع کلی مورد نظرشان را ببینند. به این ترتیب قسمتی از مشکلات آنها مرتفع شده است. مطلوب است که نمایه دقیق مقالات مجله‌ها استخراج شود تا دسترسی دقیق‌تر به منابع میسر شود.

براساس قواعد فهرست‌نویسی، سرشناسه مجله‌ها یا عنوان است یا شخصی حقوقی نظیر وزارتخانه‌ها، دانشگاه‌ها، انجمن‌ها و ... که نحوه تشخیص در این دو نوع، مطابق قواعد از نقطه نظر فواصل از ابتدا به دو صورت همرج و غیر همرج تنظیم شده است. در صورتی که سرشناسه شخصی حقوقی باشد، ارجاعی از عنوان در محل الفبایی عنوان، ما را به سرشناسه و محل قرار گرفتن آن هدایت می‌کند.

پس از علامت /، اسامی صاحب‌امتیارها، مدیرمسئول‌ها و سردبیرها به ترتیب تاریخ حضورشان در این مسئولیت‌ها تنظیم شده است.

گردآورنده در صورتی که از سال تأسیس مجله اطمینان داشته، آن را به صورت معمولی و در غیر این صورت سال را به همراه علامت سؤال داخل قلاب نوشته است.

در محل یادداشت‌ها در صورتی که اولین شماره از مجله در کتابخانه وجود داشته باشد و دیده شده باشد، یادداشت بدین صورت نوشته شده است: سال اول، شماره اول، بهار 1325 و در غیر این صورت، این یادداشت داخل قلاب آمده است و در یادداشت بعدی قدیمی‌ترین شماره موجودی کتابخانه ذکر شده است. مثال: [سال اول، شماره اول، اردیبهشت 1344]. سال اول، شماره 6، مهر 1344.

این یادداشت‌ها به این معناست که شماره اول از سال اول در اردیبهشت 1344 منتشر شده است و به صحت این مطلب مطمئن هستیم هر چند این شماره را ندیده‌ایم ولی قدیمی‌ترین شماره موجود، شماره 6 است.

در صورت تغییر عنوان یک مجله در طول انتشار آن، در فهرست‌نویسی در اکثر موارد نخستین عنوان ارجح دانسته شده و از عنوان یا عناوین جدیدتر به عنوان مادر ارجاع صورت گرفته است. تنها در چند مورد به دلیل انتشار بسیار طولانی و شهرت عنوان جدید مثل «مد روز» و «زن روز»، برعکس عمل شده است.

در این کتابخانه برای نشانه اثر از جدول کاتر «سن برن» استفاده شده است.

در صورتی که از یک عنوان واحد برای بیش از یک مجله استفاده شده باشد، به منظور تفکیک آنها از توضیح‌گری درون قلاب پس از عنوان استفاده شده است. مطابق قواعد، توضیح‌گر ترجیحاً محل نشر یا ناشر است. در صورتی که نتوانستیم از یکی از این دو گزینه به دلیل یکسان بودن استفاده کنیم، از گزینه سومی که یا اولین سال انتشار یعنی سال تأسیس مجله، یا واژه اخص دیگری بوده استفاده شده است. توضیح‌گرها چون جزء واقعی از نشریه نیستند، بنابراین در برگه‌آرایی لحاظ نشده‌اند و در این صورت ترتیب مجلات براساس تقدم و تأخر زمان تأسیس آنها بوده است.