معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب، دانش کنونی ما دربارۀ شاهان بزرگ هخامنشی را، از راه بررسی کارهای ساخت‌وساز داریوش و جانشینان او، گرد هم آورده و عرضه می‌کند. تکیه بر باستان‌شناسی کماکان ضروری است. گذشته از کتبیه‌های داریوش و لوح‌های دیوانی و معیشتی تخت‌جمشید، از کمبود منابع کتبی، حتی نوع غیرمستقیم آنها رنج می‌بریم. در زمان داریوش، هنوز هرودوت زاده نشده بود. دورۀ پادشاهی داریوش از 522 تا 486 پ.م بطرزی لستثنایی در محدودۀ علائق ما قرار دارد، چراکه آن را می‌توان سال‌های شکل‌گیری و تکمیل چیزهایی دانست که هویت دورۀ هخامنشی را تشکیل می‌دهند. داده‌های جدید باستان‌شناسی، همچنین به ما اجازه درک بهتر شخصیت داریوش را داده است.

کشف شوش به میانۀ قرن نوزدهم بازمی‌گردد، اما خاطره کاخ شاهان بزرگ هخامنشی در شهر مزبور، از راه روایات کتاب مقدس (استرا، عزرا، نحمیا، دانیال)، سوگنامۀ پارسیان آیس خیلوس، نمایشنامۀ استر، اثر راسین و نیز نوشتجات یونانی ـ رومی، حضوری نیرومند در اذهان مردم داشت. در قرون وسطی، سیاحان بزرگی چون رَبّی بنیامین، سراز شوش درآورده و به ستایش ویرانه‌های آن پرداختند. باستان‌شناس انگلیس، ویلیام. ک. لوفتوس نخستین بار در سال 1852 به حفارسی در شوش پرداخت و سپس مارسل دیولافوا و همسرش از فاصلۀ 1884 تا 1886، باقیمانده‌های پایتختی عظیم و عناصری از یک افریزآجری ـ لعابی را کشف کردند که از 1888 تاکنون، نماد شکوه مشرق زمین در موزۀ لوور بوده است. از سال 1897 کارهای حفاری کمابیش ادامه یافت، ولی از فاصله 1969 تا 1979، حفاری‌ها و کارهای پژوهشی در شوش جان تازه‌ای گرفت که در نتیجۀ آن نظام دفاعی شهر و مجتمع اقامتی شاهانه را در کل معماری مشرق‌زمین بی‌همتا یافتند.

شوش که امروزه شوش دانیال خوانده می‌شود، 6000 سال پیش و درجایی در شمال خلیج فارس پی افکنده شد که فلات ایران به جلگۀ میانرودان گشوده می‌شود. شهر مدت‌ها پیش از ظهور هخامنشیان، پایتخت دولت مقتدر ایلام بود که دشت شوشان و بلندی‌های انشان (فارس امروزی) را دربرمی‌گرفت. گرچه شهر پس از تخریب به دست آشوری‌ها در سال 646 پ.م بتدریج از صفحۀ سیاست محو می‌شد و در سدۀ ششم پ.م نیز چیزی بیش از یک منزلگاه بین راهی از پارس، پاسارگاد و تخت جمشید به بابل نبود، اما کماکان ارزش استراتژیک خود را حفظ کرده بود. از همین‌رو نیز داریوش هنگام طراحی مسیر شاهراه‌های امپراتوری خود، نتوانست شوش را نادیده بگیرد.

این کتاب دربردارندۀ بخش اعظم عنوان: the palace of daruis at susa، گردآوری و نوشتۀ ژان پرو (1920ـ2012)، محقق و باستان‌شناس مشهور فرانسه است. وی از سال 1968 پس از بازنشستگی رومان گیرشمن، تا سال 1979 سرپرست هیئت کاوش‌های باستان‌شناسی در شوش بود. هیئت مزبور در کاوش‌های آپادانای شوش، داده‌های بدیع و اشیاء باستانی بسیاری به دست آورد که مهم‌ترین آنها، کتیبه‌های کاخ و مجسمۀ داریوش بزرگ است. پرو که همسر ایرانی ـ خانم منیژه طرفه ـ پرو ـ داشت، بسیار دلبستۀ ایران بود و خدمات زیادی به این آب و خاک کرده که شایستۀ همه‌گونه تقدیر و ستایش است.

اصل این کتاب به سال 2010 به فرانسه و برگردان انگلیسی آن در سال 2013 منتشر شده است. از آنجا که نشر فرزان‌روز قبلاً کتابی به قلم پی‌یر آمیه تحت عنوان «شوش شش هزارساله» منتشر کرده است، در این ترجمه، چند فصل تخصصی دربارۀ تاریخچه و جزئیات حفاری‌های باستان‌شناسی آورده نشده و تمرکز مقالات بر داریوش بزرگ و مجتمع کاخ‌های پادشاهی شوش بوده است.

در این کتاب، یافته‌های جدید مرتبط با این پادشاه و فراتر از آن، دنیای هخامنشیان در سده‌های پنجم و چهارم پیش از میلاد، به‌گونه‌ای منسجم گردآوری شده که به‌جز استثناهایی کم‌شمار، در دیگر کتب موجود نیامده و از آن سخن نرفته است. در نتیجه متنی ارزشمند و آکادمیک در زمینۀ تاریخ، معماری، ادیان و فرهنگ این دورۀ درخشان از تاریخ نیاکان پرافتخار ما فراهم آمده است. ترجمۀ کتیبه‌ها از پارسی باستان، از کتاب کتیبه‌های هخامنشی، نشر فرزان روز و ترجمه ایلامی مستقیماً از متن اصلی انگلیسی انجام شده است. بدیهی است باستان‌شناسان و محققان و جویندگان تاریخچۀ حفاریها در شوش، مقالات مربوطه را با رجوع به اصل فرانسه یا ترجمه انگلیسی آن خواهند یافت.

فهرست مطالب کتاب:

تبارشناسی سلسلۀ هخامنشی

رخدادهای عمده در دورۀ هخامنشی

قدردانی

پیش‌گفتار

مقدمه جان کرتیس

مقدمه: ایلام

فصل 1: شوش و ایلام در امپراتوری هخامنشی

فصل 2: داریوش، شاه بزرگ

فصل 3: تیم ایرانی ـ فرانسوی در شوش

فصل 4: مرمت و بازسازی

فصل 5: برزن شمال‌غربی اقامتگاه

فصل 6: مجسمۀ مصری داریوش

فصل 7: مردم و کشورهای [تابعۀ] امپراتوری

فصل 8: کتیبه‌های عمدۀ هخامنشی از شوش

فصل 9: تزیینات کاخ شوش در لوور

فصل 10: هنر «پخت» در کوره

فصل 11: آجرهای تزیینی

فصل 12: هنر تزیینی در شوش، در دورۀ هخامنشی

فصل 13: تابوت آکروپل

فصل 14: معابد دورۀ هخامنشی

فصل 15: داریوش در تخت جمشید

فصل 16: داریوش در زمان خود

فصل 17: «قرص بالدار» و اهوره‌مزدا

فصل 18: پارسیان و یگانه‌پرستی

فصل 19: شوش و «کتاب مقدس»

پیوست 1: [ترجمۀ] کتیبه داریوش در بیستون

پیوست 2: استوانۀ کورش

لوح‌ها