صادق ممقلی، شرلوک هلمس ایران یا داروغه اصفهان
خلاصه
«صادق ممقلی، داروغه اصفهان یا شرلوک هلمس ایران» در عین حال به عنوان یک رمان محصول یک طراحی زبردستانه در عرصه فرم روایی است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
درباره میرزا کاظمخان مستعانالسلطان (هوشی دریان) متاسفانه هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست. حسن میرعابدینی در کتاب خود «سیر تحول ادبیات داستانی و نمایشی (از آغاز تا 1320)» اشاره میکند که اطلاعات زندگی نامهای از این نویسنده نیافته و در ادامه اظهار میکند که یعقوب آژند به اشتباه کاظم مستعانالسلطان را با حسینقلی مستعان، روزنامهنگار و پاورقینویس مشهور ادبی یکی گرفته و این اثر، یعنی «صادق ممقلی، شرلوک هلمس ایران یا داروغه اصفهان» را جزو آثار حسینقلی مستعان دستهبندی کرده است.
این ویرایش مبتنی بر دو چاپ موجود از کتاب «صادق ممقلی، داروغه اصفهان» است. چاپ اول در شهریور سال 1304 و به اهتمام محمد رمضانی صاحب «کتابخانه شرق» در تهران به قیمت 4 قران و در 160 صفحه به طبع رسیده. اما چاپ دوم که به وضوح از حیث حروفچینی، پاراگرافبندی و در موارد متعددی در نثر پروردهتر از نسخه منتشر شده در سال 1304 است، توسط «بنگاه انتشاراتی فهم» به عنوان «نشریه دوازدهم» این بنگاه به بهای بیست ریال در 102 صفحه منتشر شده. اما متاسفانه این چاپ اخیر فاقد تاریخ انتشار است و در فهرستبندیهای آن نیز در کتابخانه ملی اشاره به سال انتشارش نشده است. این چاپ فقط دو تصویر دارد که به صورت گراور طبع شدهاند و اولی مجلس داروغه اصفهان را نشان میدهد و دومی کتاب دیگری شده توسط همین بنگاه به نام «شاه آزادبخت و چهار درویش» را تبلیغ میکند. از آنجا که خبر انتشار کتاب «شاه آزادبخت و چهار درویش» در این کتاب آمده است، اطلاع دقیق از زمان انتشار این اثر میتواند ما را در تاریخگذاری بر این چاپ کمک کند. میدانیم که «شاه آزادبخت و چهار درویش» به عنوان نشریه دهم «بنگاه مطبوعاتی فهم» در 200 صفحه منتشر شده بود و نویسنده آن شخصی به نام «پدر فهم» بوده است. گرچه خود کتاب «شاه آزادبخت و چهار درویش» نیز فاقد تاریخ انتشار است اما در انتهای آن در تبلیغ نشریه نهم این بنگاه به نام «ملک جمشید و طلسم آصف و حمام بلور» به قلم «نقیب» و تصحیح «پدر فهم»، برمیخوریم که به اردیبهشت 1327 به عنوان سال انتشار اشاره میکند. در نتیجه کتاب «داروغه اصفهان» که نشریه دوازدهم این بنگاه بوده به احتمال فراوان در تاریخی پس از اردیبهشت 1327، یعنی بیش از دو دهه بعد از چاپ اول منتشر شده است.
کاظم مستعان السلطان در پایان چاپ اول کتاب خود، یعنی 1304، در پاراگرافی که بعد از پاراگراف خاتمه داستان آمده است مینویسد: «خوانندگان محترم که عبارت این کتاب را فصیح و جملات آن را به هم مربوط نمیبینند بایستی عذر نویسنده را بپذیرند و گرفتاریهای زیاد که باعث آن است به نظر آورده خود آن را اصلاح فرمایند». این جمله در چاپ «بنگاه فهم» وجود ندارد و احتمالا نشاندهنده این است که این بار نویسنده با فراغتی که داشته و ویرایشی که بر اثر انجام داده است نیازی به چنان عذرخواهی ندیده است. اما اینکه کی کاظم مستعان السلطان دست به ویرایش اثر خود زده است را نمیدانیم. با خواندن این متن خوانندگان تایید خواهند کرد که با نویسندهای آشنا به نثر، فرم و ژانر مواجهند که هم زمان توشه از ادبیات معاصر پلیسی جهانی و ادبیات کلاسیک و قاجار برده است. نویسندۀ توانا که متاسفانه تنها یک اثر از او باقی مانده و این پرسش را در ذهن ایجاد میکند که چرا بیشتر ننوشته است و چگونه و چرا چنین رمان شاخص و قدرتمندی تنها اثر به جا مانده او است.
اطلاعات ما درباره «صادق ممقلی» یعنی مخلوق کاظم مستعانالسلطان و این اولین کارگاه مدرن ادبیات فارسی بیشتر از خود نویسنده است. مطابق مندرجات خود داستان صادق ممقلی تا حدود سال 1301 هجری (1262 شمسی) در قید حیات بوده است و اواخر دوره کاریش به عنوان داروغه مصادف با حکمرانی سیوچهار ساله سلطان مسعود میرزا ملقب به ظلالسلطان (1228ـ1297 شمسی) بر این شهر بوده است. در خود داستان ویژگیهای متعددی از شخصیت، ماجراها و روشهای کاری این داروغه که با روشهای علمی و شناخت عمیق لایههای اجتماعی و ظلم و جور زمانه خود در جستوجوی کشف ماجراهاست آورده شده. صادق ممقلی نیز از تعلقات خانوادگی به دور است. او به جزییات ظاهر بسیار با دقت نگاه میکند و در ردگیری، تغییر چهره و صدا استاد است.
«صادق ممقلی، داروغه اصفهان یا شرلوک هلمس ایران» در عین حال به عنوان یک رمان محصول یک طراحی زبردستانه در عرصه فرم روایی است. در این زمینه این اثر را کمتر میتوان با داستانهای شرلوک هلمز، که عمده داستانهای کوتاه و سرراست بودهاند مقایسه کرد. حرکت هزارویک شبی روایت، چرخش راوی، ریتم خوب و متکثر، تعلیق مناسب و هوشمند دانستن مخاطب از برجستگیهای این کتاب و ساخت و بافت داستانی این اثر هستند که آن را در کنار آثار متفاوت و قابل توجه ادبیات پلیسی جهانی قرار میدهد.
در این ویرایش نسخه «بنگاه انتشاراتی فهم» به عنوان نسخه مبنا، یا نسخه شماره 1 استفاده شده است. در زیرنویسها به نسخه سال 1304، یعنی چاپ اول، با شماره 2 اشاره شده است. گر چه برخی موارد عمده تفاوت بین دو چاپ در زیرنویس ضبط شدهاند اما تمامی تفاوتهای بین دو نسخه، که به دلیل ویرایش مجددی که مشخص است مستعان السلطان انجام داده زیاد هستند، تکتک ضبط نشدهاند و ضبط چاپ متاخر به عنوان مبنای این ویرایش قرار گرفته است. در این ویرایش از [] برای افزودن کلمه یا کلماتی به متن اصلی، و از <> برای نشان دادن لغت کمخوان یا ناخوانا استفاده شده است. هر کجا که کلمۀ نسبت به نسخههای مرجع تغییر یافته یا حذف شده است در پانویس این تغییر مشخص شده. ایرادات املایی و حروفچینی بدون اشاره در پانویس تصحیح شدهاند. متن هر دو چاپ فاقد علائم نگارشی بوده که در این ویرایش این علائم بدون اشاره در پانویس به متن افزوده شده است. پاراگرافبندی نویسنده حفظ شده است. تلاش بر این بوده که در عین رعایت حداقل تغییر در متن اصلی، متنی وفادار، پالوده و خواندنی در اختیار خوانندگان قرار گیرد.
فهرست مطالب کتاب:
در جستوجوی میرزا کاظم خان مستعانالسلطان
صادق ممقلی، شرلوک هلمس ایران یا داروغه اصفهان
فصل اول/ پسر قایقسوار
فصل دوم/ زیرزمینهای قلعه تبرک
فصل سوم/ تلۀ بیخطر
فصل چهارم/ سه نفر تاجر
فصل پنجم/ نیمشکر هلی
فصل ششم/ پیرمرد نابینا
فصل هفتم/ عطر به اصفهان
فصل هشتم/ گل به جای خاک
فصل نهم/ خاتمه
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
تاریخ درام و تئاتر اروپا (دو جلد)
اریکا فیشر ـ لیشتهتکیۀ اصلی کتاب بر دینامیک میان بازیگر و مخاطب و تلقی تئاتر همچون یک فضای پداگوژیک برای تجربیات آزمای
هزارویک شب خراسانی بزنجردی (دو جلد)
محمدباقر خراسانی بزنجردیترجمۀ بزنجردی از روی نسخهای متعلق به شاخۀ قدیمیتر «هزارویک شب» یا شاخۀ سوری رخ داده است. خود او در