معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

فصوص الحکم نامی شناخته‌شده در فارسی و عربی است. در حقیقت فص به معنای نگین و فصوص نگین‌هاست. حکم هم جمع حکمت است: در مجموع «نگین‌های حکمت‌ها». حکمت سخنی است که متضمن حقیقتی راهنما باشد و مطابق واقع؛ پس نگین‌ها حکمت‌های درخشانی هستند که شایسته‌اند مانند نگین انگشتر در انگشت و همیشه در برابر چشم قرار می‌گیرند.

مبالغه نیست اگر گفته شود که کتاب «فصوص» از نظر منزلت، عمق و تأثیر مهم‌ترین کتاب ابن عربی در شکل‌دهی به اعتقادات صوفیانه عصر خود و نسل‌های بعدتر از آن بوده است. او مکتب وجود را در شکل نهایی آن ترسیم کرد. وی برای این مکتب اصطلاحاتی صوفیانه که آنها را از هر منبعی که می‌توانست بگیرد وضع نمود؛ منابعی چون قرآن، حدیث، علم کلام، فلسفه مشائی، فلسفه نوافلاطونی گنوسی مسیحی، رواقیه و فلسفه فیلون یهودی. وی همچنین از اصطلاحات اسماعیلیان باطنی، قرمطیان، اخوان الصفا و صوفیان پیش‌کسوت جهان بهره‌ها برداشت. ولی او همۀ این اصطلاحات را به روش خاص خود شکل داد و برای هر اصطلاحی معنای جدیدی فراهم آورد که با روح مکتب عمومی او در وحدت وجود تطابق داشت.

از نظر محتوا موضوع اصلی «وحدت وجود» است. تمامی هستی یک وجود است و همۀ چیزها جلوه‌ها و مظهرهای آن یک وجود هستند. برای فهم بهتر مثلاً نور را در نظر بگیرید. نوری که در سطح خورشید است، همان نور است که کم‌سویانه در اعماق دریا یافت می‌شود. این هستی واحد همان حق است. حق که همان خداوند است اصل همه چیز بلکه خود همۀ چیزهاست (از نظر مؤلف کتاب فصوص الحکم). پیامبران هم جلوه‌هایی از حق هستند و هرکدام صفتی از صفات حق را نمایندگی می‌کنند.

هر فص از فصوص بیست‌وهفتگانه تکیه بر آیات قرآن و احادیث مرتبط با کلمه ویژه‌ای (یک پیامبر) دارد که حکمت آن فص بدو منسوب است. مؤلف داستان هر پیامبر را همان‌گونه که در قرآن آمده و همان‌گونه که عامه مسلمانان آن را می‌شناسند نقل می‌کند. ولی وی هر داستان را به صحنه‌ای مبدل می‌کند که صاحب داستان در آن نقشی را که ابن عربی بدو داده است ایفا می‌کند. وی به نوعی پیامبران را در فصوص به عنوان نمونه‌ها و چهره‌هایی از انسان کامل به تصویر کشیده است؛ انسان کاملی که خدای را آنگونه که سزاست می‌شناسد. هر کدام از ایشان سخن می‌گویند یا ابن عربی سخن در دهانشان می‌نهد. در این مقام او در هر مورد به شرح جنبه‌ای از جنبه‌های مکتب خود مبادرت ورزیده و به دفاع از آن می‌پردازد. آدم برای نمونه معنای خلافت انسانی را تفسیر و جایگاه او را نسبت به خدا و جهان بیان می‌دارد. او توضیح می‌دهد که معنای آنکه انسان سزاوار خلافت از جانب خدا شد چیست و چرا اینکه او موجودی است که خداوند او را به صورت خود آفرید.

این کتاب یکی از معروف‌ترین شروح معاصر بر فصوص الحکم ابن عربی است که توسط ابوالعلاء عفیفی دانشمند مصری صورت گرفته است و در دیگر متون معاصر پیرامون این موضوع بسیار به آن استناد می‌شود.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه مترجم

پیش‌گفتار (ابن عربی، منش و اندیشه‌اش)

آغاز گر کتاب

فص اول (حکمت الهی در خصوص آدم)

فص دوم (حکمت نفثی در خصوص شیث)

فص سوم (حکمت سبوحی در خصوص نوح)

فص چهارم (حکمت قدوسی در خصوص ادریس)

فص پنجم (حکمت مهیمی در خصوص ابراهیم)

فص ششم (حکمت حقی در خصوص اسحاق)

فص هفتم (حکمت علیه در خصوص اسماعیل)

فص هشتم (حکمت روحی در خصوص یعقوب)

فص نهم (حکمت نوری در خصوص یوسف)

فص دهم (حکمت احدی در خصوص هود)

فص یازدهم (حکمت فتوحی در خصوص صالح)

فص دوازدهم (حکمت قلبی در خصوص شعیب)

فص سیزدهم (حکمت ملکی در خصوص لوط)

فص چهاردهم (حکمت قدری در خصوص عزیر)

فص پانزدهم (حکمت نبوی در خصوص عیسی)

فص شانزدهم (حکمت رحمانی در خصوص سلیمان)

فص هفدهم (حکمت وجودی در خصوص داوود)

فص هجدهم (حکمت نفسی در خصوص یونس)

فص نوزدهم (حکمت غیبی در خصوص ایوب)

فص بیستم (حکمت جلالی در خصوص یحیی)

فص بیست‌ویکم (حکمت مالکی در خصوص زکریا)

فص بیست‌ودوم (حکمت ایناسی در خصوص الیاس)

فص بیست‌وسوم (حکمت احسانی در خصوص لقمان)

فص بیست‌وچهارم (حکمت امامی در خصوص هارون)

فص بیست‌وپنجم (حکمت علوی در خصوص موسی)

فص بییست‌وششم (حکمت صمدی در خصوص خالد)

فص بیست‌وهفتم (حکمت فردی در خصوص محمد)