معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هنر یکی از مهم‌ترین ارکان زندگی آدمی است و این قابلیت را دارد تا به عنوان مهم‌ترین ابداع بشری که خود دارای هویتی مستقل است مورد بازخوانی و بازاندیشی قرار گیرد. هنر، به ویژه نقاشی، همواره ذهن انسان را به عنوان نقاش به خود معطوف می‌دارد و مدام چالش‌های جدیدی را پیش روی انسان قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین آنها چگونگی نزدیک شدن به یک اثر برای تجزیه و تحلیل آن است. در این راه با موریس مرلو ـ پونتی، فیلسوف فرانسوی، آشنا می‌شویم که به نظر مباحث بسیار جذاب و گیرایی در این‌باره دارد.

مرلو ـ پونتی به دلیل نگاه خاصی که به جهان دارد، دارای رویکرد ویژه‌ای به هنر نیز هست. شاید به جرئت بتوان گفت هنری که بسیار مورد علاقۀ مرلو ـ پونتی بوده و بیش از سایر هنرها به آن توجه دارد نقاشی است. چه‌بسا اگر او نیز مانند هگل قصد داشت دسته‌بندی‌ای از هنرهای مختلف ارائه دهد، نقاشی را در صدر آنها قرار می‌داد، چراکه نقاشی هنری دیداری است و دید از نگاه وی امری حیاتی است. مرلو ـ پونتی نیز مانند هیدگر کارکرد معرفت‌شناختی برای هنر و مخصوصاً نقاشی قائل است، بدین معنا که وجهی شناختی برای آن در نظر می‌گیرد. به دلیل توجه فوق‌العاده‌ای که مرلو ـ پونتی به نقاشی داشته ـ امری که با نگاهی به آثارش کاملاً قابل رؤیت است ـ نوشته‌هایش این قابلیت را دارد که بتوان روشی برای تحلیل آثار نقاشی از آنها استخراج کرد.

این کتاب کوششی است برای شناخت موریس مرلو ـ پونتی، فیلسوف پدیدارشناسی و اگزیستانسیال فرانسوی و به منظور یافتن راهکاری برای تجزیه و تحلیل آثار نقاشی ـ و در معنای وسیع‌تر آثار هنری ـ به نگارش درآمده است. کلیۀ کلمات و اصطلاحات کتاب برگرفته از رویکرد خاص مرلو ـ پونتی است. بدین معنا واژه ادراک به فرایندی ارجاع دارد که طی آن یک محرک حسی به درون ساختار تجربۀ سازمان یافتۀ ما از جهان ترجمه می‌شود. به عبارت بهتر فرایندی است که به واسطۀ آن از چیزها آگاهی می‌یابیم. این واژه معمولاً با کارکرد خاصی که مرلو ـ پونتی برای آن در نظر می‌گیرد به «ادراک حسی» ترجمه می‌شود تا از ادراکی که دیگر فلاسفه مطرح می‌کنند بسیار ظریف مجزا و تا حدی متمایز گردد. همچنین از نگاه وی ما با تَن خود ادراک می‌کنیم. این تَن همان body در لاتین بوده که در بحث مرلو ـ پونتی به جای بدن آن را به تَن برمی‌گردانیم تا بر دلالت معنایی مد نظر مرلو ـ پونتی و تفاوت آن با معنای بدنی که در اصطلاحات روزمرۀ خود به کار می‌بریم تأکید ورزیم. تَنی که مرلو ـ پونتی از آن سخن می‌گوید به معنای تنِ آگاه ماست، یعنی تَنی که دارای آگاهی است و در عین حال وحدتی از عین و ذهن، سوژه و ابژه است. از طرفی flesh، که گاه و بی‌گاه در متون وی و در این متن با آن برخورد می‌کنیم و به گوشت و پوست ترجمه شده، به معنای عنصری از جهان و نوعی بافت هستی است. به گفتۀ وی این واژه در این معنا کاملاً ابداع خودش است. واژۀ بحث‌انگیز دیگر reduction است که در برخی ترجمه‌ها به «تقلیل» بازگردانده شده اما در این کتاب به «تحویل» بازگردانده شده است، چرا که در واقع با نوعی افزایش همراه است نه کاهش.

همچنین عبارت the truth being setting itself to work، از متن سرآغاز کار هنری اثر مارتین هیدگر، با توجه به ترجمۀ دکتر پرویز ضیاء شهابی به خود ـ را ـ درـ کار ـ نشاندن ـ حقیقت بازگردانده شده است. شایان ذکر است که واژه‌هایی مانند سوژه، ابژه و کلماتی از این دست، که در فلسفه معمولاً به همین صورت لاتینی یا یونانی استفاده و شناخته می‌شوند، به همین صورت آورده شده‌اند. در ضمن، معادل‌های لاتین واژه‌های و اصطلاحات تماماً به صورت پانوشت به طور مجزا آمده است و کلیۀ اسامی یا واژه‌های نیازمند توضیح به صورت پی‌نوشت در پایان هر فصل توضیح داده شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیشگفتار

مقدمه

فصل اول: دنیای مرلو ـ پونتی

فصل دوم: روش مرلو ـ پونتی در مواجهه با نقاشی

فصل سوم: تجزیه و تحلیل آثار

سخن  آخر

واژه‌نامۀ فارسی ـ انگلیسی

واژه‌نامۀ انگلیسی ـ فارسی

کتابنامه

نمایه