پژوهش چگونه باید سامان یابد؟
خلاصه
گیلیس در این کتاب بر اساس دانش خود، با مسئلۀ بزرگی دستوپنجه نرم کرده است: پژوهش در یک جامعه چگونه باید سازماندهی شود تا کیفیت مطلوب حاصل آید؟ او در این کتاب برای مواجهه با این مسئله دو تجربۀ بریتانیایی را تبیین و نقد میکند و نهایتاً خود سامانهای را به عنوان بدیل پیش روی مینهد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
دانالد گیلیس، استاد بازنشستۀ دپارتمان مطالعات علم و فناوری کالج دانشگاهی لندن متخصص فلسفه و تاریخ علم و ریاضیات است و پیشتر دو کتاب «فلسفه علم در قرن بیستم» و «نظریههای فلسفی احتمال» او در ایران منتشر شده است. گیلیس در این کتاب بر اساس دانش خود، با مسئلۀ بزرگی دستوپنجه نرم کرده است: پژوهش در یک جامعه چگونه باید سازماندهی شود تا کیفیت مطلوب حاصل آید؟ او در این کتاب برای مواجهه با این مسئله دو تجربۀ بریتانیایی را تبیین و نقد میکند و نهایتاً خود سامانهای را به عنوان بدیل پیش روی مینهد.
این پرسش که «پژوهشها را چگونه باید سازماندهی کرد؟» ناچار بهطور فزایندهای در سراسر دنیا طرح میشود. در چند دهۀ گذشته علم و فناوریهای مبتنی بر علم بیشاز پیش بخشی از فرایندهای تولید و توزیع شدهاند. ما در عصر رایانه و دیانای زندگی میکنیم. در نتیجه تمام کشورهایی که آرزوی داشتن یک پایگاه صنعتی نوین را دارند باید لازمۀ آن یعنی یک پایگاه پژوهشی را پدید آورند. حال آشکارا مطلوب است که چنان پایگاه پژوهشهای کیفیتبالای زیادی تولید کند. اما چطور باید به این نتیجه مطلوب دست یافت؟ پاسخ به این پرسش اصلاً ساده نیست.
بهترین رهیافت به این پرسش این است که ابتدا برخی از سامانههای موجود برای سازماندهی پژوهش را بررسی کنیم و بکوشیم مزیتها و عیبهایشان را دریابیم. در این کتاب بیشتر بر سامانههای سازماندهی پژوهش در بریتانیا تمرکز شده است. البته تا حدی به این خاطر که نویسنده با این سامامهها آشنایی بیشتری داشته است. در سال 1986، تاچر در قالب آنچه «طرح پژوهشسنجی» نام گرفت رهیافتی نو به سازماندهی پژوهشها را در بریتانیا باب کرد. که در فصل یک این کتاب شیوۀ کار این برنامه بیان شده است. بلر طرح پژوهشسنجی را ادامه داد و این برنامه عملاً از 1986 تا 2008 در بریتانیا به کار گرفته شد. طرح پژوهشسنجی بر آنچه «همتاداوری» نامیده میشود استوار است و همتاداوری در بسیاری از سانامههای سازماندهی پژوهش نقش دارد. همین است که یک دلیل اینکه چرا تحلیلی از طرح پزوهشسنجی اهمیتی گسترده دارد. در نخستین بخش این کتاب طرح پژوهشسنجی نقد میشود. در این بخش استدلال میشود که افزون بر آنکه طرح پژوهشسنجی بسیار پرهزینه است احتمالاً کیفیت پژوهشها را نیز میکاهد.
دولت بریتانیا که سالها از طرح پژوهشسنجی پشتیبانی میکرد ظاهراً اکنون به دلایلی به این نتیجه رسیده است که طرح پژوهشسنجی رضایتبخش نیست. طبق آنچه اعلام شده است، از سال 2009 سامانهای موسوم به «سامانۀ معیارمحور» جایگزین طرح پژوهشسنجی خواهد شد. معروفترین معیار «شاخص ارجاع» است که شمار ارجاعهای سایر پژوهشگران به مقالههای یک پژوهشگر را نشان میدهد. معیارها نیز همچون همتاداوری یک ویژگی در اکثر سامانههای سازماندهی پژوهشاند. دومین بخش از کتاب سامانۀ جدید معیارمحور را نقد میکند. در این بخش استدلال میشود که مطمئناً این سامانه نسبت به طرح پژوهشسنجی برتری ندارد و احتمالاً از آن بدتر است.
بخشهای اول و دوم نقادانهاند اما بخش سوم سازندهتر است؛ چون طرحی برای سامانۀ جدید سازماندهی پژوهشها پیشنهاد میکند. در این بخش استدلال میشود که این سامانۀ جایگزین در مقایسه با طرح پژوهشسنجی یا سامانۀ معیارمحور، پژوهشهایی باکیفیتتر و کمهزینهتر به بار خواهد آورد.
چون آشکارا روشهای بسیار متنوعی برای سازماندهی پژوهشها وجود دارد، پس این پرسش مطرح میشود که برای شناسایی بهترین روش چگونه میتوان روشها را آزمایش کرد. پیشنهاد نویسنده در این کتاب در (بخش 5ـ2) استفاده از «آزمونهای تاریخی» است. ایده این است: چون ما طبعاً میخواهیم سامانۀ ما برای سازماندهی پژوهشهای پیشرفتهای پژوهشی ارزشمند را تشویق کند، پس بیایید برخی از این دست پیشرفتها را در دوران گذشته در نظر گرفته و ببینیم پژوهشگرانی که آن پژوهشها را انجام دادهاند در سامانۀ مورد نظر چه سرنوشتی مییافتند. اگر معلوم شود این پژوهشگران سرنوشت خوبی میداشتند، سامانۀ ما از آزمون سربلند بیرون می آید. و در صورتی که سرنوشت آنها ناخوشایند میبود، سامانه در آزمون مردود میشود و باید آن را تغییر داد.
این کتاب با استفاده از مثالهای مختلفی از پژوهشهای بسیار خوب در حوزههای مختلف این رهیافت را به کار میگیرد. این مثالها عبارتند از کشف نسبیت خاص توسط اینشتین، کشف پنیسیلین توسط فلمینگ، پایهگذاری منطق ریاضی از سوی فرگه و کار ویتگنشتاین در زمینۀ شاهکارش پژوهشهای فلسفی. نویسنده نشان میدهد که طرح پژوهشسنجی و رهیافت معیارمحور در این آزمونهای تاریخی مردود میشوند و اگر این سامانهها در گذشته اجرا میشدند، آن پیشرفتهای پژوهشی مهم را کُند کرده یا حتی راهشان را کاملاً سد میکردند. از سوی دیگر، سامانهای که در بخش سوم این کتاب پیشنهاد شده این آزمونهای تاریخی را با موفقیت پشت سر میگذارد.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
تقدیر و تشکر
بخش یکم: نقد طرح پژوهشسنجی
بخش دوم: نقد سامانۀ جدید معیارمحور
بخش سوم: پیشنهاد سامانۀ جدید برای سازماندهی و پژوهشها
پینوشتها
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ماهنامۀ خبری، آموزشی و اطلاعرسانی «جهان کتاب»، سال بیستودوم، فروردین و اردیبهشت 1396، شماره 1و 2
جمعی از نویسندگان به مدیرمسئولی طلیعه خادمیانشمارۀ اول و دوم ماهنامۀ جهان کتاب (پیاپی 335 و 336) ویژۀ فروردین و اردیبهشت 1396 منتشر شده است.
منابع مشابه بیشتر ...
رمان نویسی در 90 روز
آلن واتآلن وات نویسنده، کمدین، بازیگر، مدرس و فیلمنامهنویس کانادایی است. او بعد از برگزاری کلاس تابستانۀ
ابزارهای کمدینویسی: مسئلۀ جدی بانمکبودن
استیو کاپلانکاپلان برای فهم کمدی به جای نظرهای انتزاعی فلاسفه، تجارب عملی خودش، آن زمان که کارگردان تئاتر بود، ت
نظری یافت نشد.