دوماهنامۀ فرهنگی تاریخی دربند، سال دوم، شماره سوم و چهارم، اسفند 1395 تا خرداد 1396
خلاصه
شمارۀ سوم و چهارم از دوماهنامۀ فرهنگی ـ تاریخی «دربند» با ده نوشتار ادبی، فرهنگی و تاریخی و پروندۀ ویژۀ مسائل ایران منتشر شده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
شمارۀ سوم و چهارم از دوماهنامۀ فرهنگی ـ تاریخی «دربند» با ده نوشتار ادبی، فرهنگی و تاریخی و پروندۀ ویژۀ مسائل ایران منتشر شده است.
برای معرفی این شمارۀ نشریه، نگاهی به چند مقاله و نوشتار این شماره میاندازیم.
اولین نوشتار این شماره دربارۀ آئین فتوت و گذار از هویت سنی به شیعی در ایران دورۀ صفوی است. نتیجۀ این نوشتار چنین است: «اما آنچه در این میان غیر قابل انکار است، اینکه روحیۀ فتوت و جوانمردی که برخواسته از مهمترین سنت نظری ـ عملی ایرانی یعنی عرفان بود، رفتهرفته به یکی از عناصر کانونی هویت ایرانی بدل شد و فتوت و ایثار مشخصۀ بارز جوانمردان عصر صفوی تاکنون گردید. نگاهی به پیشینۀ تحول هویت ایرانی از ایران سنی به ایران شیعی نشان میدهد ارزشهای فتوت که خاصه در شخصیت بینظیر علی بن ابیطالب (ع) نمود یافته بود، نقشی اساسی در شکلگیری نوعی تسنن دوازدهامامی تا پیش از برآمدن صفویان داشت و نمودهای آن را در مدیحهسرایی اهل سنتی چون ملاحسین واعظ کاشفی در تجلیل از روحیۀ ایثار بزرگانی چون علی (ع) و امام حسین (ع) شاهد بودیم. همین روحیۀ تجلیل از فتوت و تأسی به «شاه لافتی» شرایط فرهنگی و فکری گذار به ایران شیعی پیش از عصر صفویان را فراهم کرده بود. بدین ترتیب، در بررسی هویت ایرانی در عصر صفویان، ضرورتاً باید به نقش عوامل فرهنگی نظیر جریان فتوت آگاهی داشت». (ص 18)
نوشتار دوم دربارۀ شاعرانگی ایرانی در اندیشۀ داریوش شایگان است. «حضور شعر و شعرای ما در عرصۀ زندگی روزمره ویژگی خاصی به ما بخشیده است که میتوان آن را شاعرانگی ما ایرانیان نامید که این خود به نوعی به بخشی از هویت و ویژگی ما ایرانیان تبدیل شده است. همین خصلت و ویژگیهاست که پرفسور هانری کربن فیلسوف و ایرانشناس فرانسوی را وامی دارد در کتاب روح ایران، مقالۀ «ایران زادگاه شعرا و متفکرین» ایرانیان را به لحاظ طبع و خصلت شاعرانهای که دارند، فرانسویان آسیا بداند و در بخشی از مقاله خود درباره ویژگی فرهنگی ایران اشاره کند: «فرهنگ این قوم که از نظر بعد مسافت آنقدر از ما «فرانسویان» دور از دیدگاه فکری و معنوی اینقدر به ما نزدیک است». این خصیصه فرهنگی یعنی حضور دیرپای شعر در زندگی روزمره ایرانیان واقعیتی ویژه است که مورد توجه داریوش شایگان هویتاندیش برجسته ایرانی قرار میگیرد. کار و زمینه اصلی فکری شایگان فلسفه، هندشناسی و عرفان اسلامی است؛ اما وی به سبب عشق و علاقهای که به ادبیات و شعر دارد، کارهایی نیز در این زمینه انجام داده است. ریشههای علاقمندی شایگان به ادبیات و شعر را میتوان تا دوران کودکی و نوجوانی وی پیگیری کرد؛ بنابراین در این نوشتار به اختصار زمینههای آشنایی شایگان با بزرگان ادبیات ایران و اروپا که بعدها سببساز طبعآزمایی وی در زمینۀ ادبیات شدند پرداخته شده است». (ص 19و20)
یکی دیگر از نوشتارهای این شماره بررسی نمایشنامه نادرشاه نوشته نریمان نریمانف است. «نریمانف سوسیالدمکرات نامدار قفقاز، بعد از آنکه دو نمایشنامه به نامهای «نادانی» و «شامدان بیگ» نوشت، نمایشنامه «نادرشاه» را در پنج مجلس و هفت پرده پدید آورد؛ او خود این اثر را موفق ارزیابی کرد. برای ما در این اثر فهم دیدگاه نریمانف نسبت به «ایران» و نسبت ایران با اراضی «باکو، شکی و شیروان» که بعدها «جمهوری آذربایجان» نامیده شد، مهم است». در این نوشتار به بررسی نمایشنامه نادرشاه پرداخته شده است که از ایرانگرایی او سرچشمه گرفته و به لحاظ تاریخی به پیش از آشنایی او با ایدئولوژیهای بلشویکی و پانترکسیم مربوط است. در این نمایشنامه یک برهه از تاریخ دراماتیزه شده است، با تکیه بر سخن شوپنهاور، از آنجا که این نمایشنامه یک شوربختی بزرگ را به تصویر میکشد؛ تراژدی است. موضوع نمایشنامه برآمدن قهرمانی بزرگ چونان امید ملتی است که از شوربختی، از پس تقدیری که تباهی نوشته است، برنمیآید».
آخرین نوشتار این شماره در نقد کتاب «حروفیه، تحقیق در تایخ، آراء و عقاید» تألیف روشن خیاوی است. نویسنده درباره این کتاب میگوید: «پژوهش خیاوی، پژوهشی بیاعتبار است. زیرا او حتی از منابع پژوهشی خویش به درستی استفاده نکرده است. این امر خواننده را دچار شک میکند و این پرسش را در ذهن میآفریند که آیا بهراستی خیاوی از آن منابع استفاده کرده و اصولاً آنها را رؤیت کرده است؟ زیرا هم مقاله ریتر و هم واژهنامه گرگانی زندهیاد دکتر صادقکیا، اشاره به آثار خطی حروفیان در کتابخانه ملی ملک دارند. پس چگونه است که این پژوهش برجسته، که در فهرست منابع خود نام آن مقاله و آن واژهنامه را ثبت دارد، هیچ اشاره و نامی از مجموعه پربرگ آثار حروفیان در کتابخانه ملی ملک ندارد. پیشتر گفتیم که از استوانامه سه نسخه در ایران میشناسیم. جالب است بدانیم که دو نسخه دانشگاه تهران نسخی عکسی هستند و نسخه ملک یگانه نسخه غیر عکسی استوانامه در ایران است».
فهرست مطالب این شماره:
آئین فتوت و گذار از هویت سنی به هویت شیعی در ایران عر صفوی/ مهدی فدایی مهربانی
شاعرانگی ایرانیان در اندیشه داریوش شایگان/ میثم نظری
قومیت و اقلیت در ایران/ فرزاد کلبعلی
تراکتورسازی و نفرتپراکنی قومی/ رضا اسداللهی
فراکسیونهای قومی مجلس و دام هابزی (تاملی در رابطه پارلمان و ملت)/ حبیباله فاضلی
نام کورش بزرگ در بین یونانیان، یهودیان و مسلمانان/ علیرضا غفاری حافظ ـ ناهید جعفری دهکردی
شرح جدایی قفقاز از ایران و تسلط روسها/ داود دشتبانی
ایران در نمایشنامه نادر شاه/ حجت کلاشی
سارماتهای ایرانی تبار «حلقه اتصال اقوام هندو اروپایی»/ شهمیرزاد پهلوانی
زان همه خوابی که من دیدم همین افسانه ماند؛ نقدی بر کتاب «حروفیه، در تاریخ، آراء و عقاید»/ علیرضا دولتشاهی
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
از پارس تا ایران: خاطرات برادران مولیتور، کارمندان بلژیکی دولت ایران
لامبرت مولیتور و برادرانشمولیتور در مقایسه با برخی از هموطنان خود موفق میشود در طول دوران اقامت خود در ایران از تلههای سیا
سیاست و تجارت در فارس: از برافتادن صفویان تا برآمدن زندیان
احمد بازماندگان خمیریدربارۀ خوانین، چگونگی برآمدن آنها و روابط آنها با ساخت تجاری فارس در دوره بین صفویه و قاجاریه پژوهش
دیگر آثار نویسنده
دوماهنامۀ فرهنگی ـ تاریخی دربند، تیر و مرداد 1397، سال دوم، شماره 5
جمعی از نویسندگان به صاحبامتیازی و مدیرمسئولی داود دشتبانی و سردبیری حبیبالله فاضلیپنجمین شماره از دوماهنامۀ فرهنگی ـ تاریخی دربند با پروندۀ ویژهای برای آثار و افکار دکتر فرهنگ رجایی
دوماهنامۀ فرهنگی تاریخی دربند، سال نخست، شماره دوم، دی و بهمنماه 1395
جمعی از نویسندگان به صاحبامتیازی و مدیرمسئولی داود دشتبانیشماره دوم دوماهنامه «دربند» با پرونده ویژه در مورد «محمدحسین شهریار»، شاعر بلندآوازه زبان فارسی و تر
نظری یافت نشد.