۴۹۷۵
۱۱۶۸
پنج رسالۀ حروفیه

پنج رسالۀ حروفیه

پدیدآور: سید شریف (سدۀ نهم هجری) مصحح: ولی قیطرانی ناشر: میراث مکتوبتاریخ چاپ: ۱۳۹۶مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۵۰۰شابک: 4ـ 146ـ203ـ600ـ978 تعداد صفحات: ۱۳۲+۲۸

خلاصه

این کتاب با عنوان «رسائل حروفیه» از تأليفات يكى از خليفههاى فضلاللّه به نام سید شریف مىباشد که در سدۀ نهم هجری می‌زیسته است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

بر اثر مطالعات و بررسی‌های دقیق تاریخی ـ اجتماعی علل نهضت‌های ملی ایرانیان آنچه مسلم است اینکه از عهد باستان تاکنون همواره دین و به تبع آن نحوۀ صحیح یا ناصحیح پرداخت عقیدۀ دینی مردم، جهت پیشبرد مبارزات و رسیدن به هدف نهایی آنها، نقش اساسی و تعین‌کننده‌ای داشته است که از این بابت می‌توان به جریان دین‌آوری زردشت و غلبه آن بر دین باستانی ایرانیان، نهضت‌های دینی ـ اجتماعی مانویان و مزدکیان، انتقال عقیدۀ دینی مردم ایران از زردشتی‌گری به اسلام‌باوری، نهضت‌های پیروان یک مذهب اسلامی علیه پیروان مذاهب دیگر و هم مبارزات آزادی‌طلبانۀ مسلمانان ایرانی بر ضد مهاجمان و اشغالگران مسلط مغول و تاتار در ایران و باز تازش عثمانی‌ها و آنگاه حضور استعمارگران و استفادۀ ابزاری از دین و فرقه‌های دینی اشاره نمود. البته و به‌خصوص در مورد دین اسلام باید گفت عناصر تئوریک این دین از همان سده‌های نخستین، در تقابل با آموزه‌های دیگر ادیان و یافته‌های کلامی، فلسفی و عرفانی (گنوسی) دچار برداشت‌های لایه‌ای ظاهری و باطنی متعدد گردید طوری که التقاطات و انشعاباتی در آن صورت گرفت که حالت‌های مقبول آنها مذاهب چهارگانه بودند و نامقبولشان فرقه‌های دیگر.

دربارۀ یکی از نهضت‌های مزبور در سدۀ هشتم هجری یعنی حروفیه، باید گفت با یورش تیمور گورکانی و سقوط شهرها و تسلط تاتارها بر ایران، خاطرۀ هولناک فروریختن تمامی پیکرۀ فرهنگی جامعۀ ایرانی بر اثر هجوم مغول در اذهان مردم تداعی شد. دانسته است که در سدۀ چهارم هجری تمدن و رنسانس اسلامی در ایران از هر لحاظ به اوج خود رسید و سپس در سده‌های پنجم و ششم ادامه یافت اما در نیمۀ نخست سدۀ هفتم با تازش مغولان به باد فنا رفت و به قولی ایران تا چند سده قد راست نکرد و چنین بود که این بار گویا ضربۀ نهایی می‌بایست به دست تیمور بر پیکر فرهنگ و تمدن مزبور می‌خورد. البته چنین می‌نمود که گرایش مغولان بالأخص ایلخانان و هم تیمور و تیموریان به اسلام و خدمات آنان به مسلمانان تا اندازه‌ای جبران صدمات ویرانگر آنان باشد؛ اما این امر چنان نبود که تسلط نهان و آشکار بیگانگان و اثرات مخرب آنان بر شئونات ملی و مذهبی و هم خلقیات ایرانیان را محو سازد. در چنین شرایطی بود که جنبش حروفیه پا گرفت.

بنیانگذار نحلۀ حروفیه مردی به نام فضل‌الله پسر بهاء‌الدین بود که در سال 740 ق. در استرآباد (گرگان فعلی) به دنیا آمد. او به لحاظ تفسیر و تأویل حروف مقطعۀ قرآن و انطباق آنها با حروف تهجی عربی و فارسی و نیز نهضتی که براساس امر مزبور و قائل شدن به ولایت خویش (در امر ظهور الوهیت و انسان کامل) در مقابل تیموریان پدید آورد، به «فضل‌الله حروفی» و سپس حسب تخلصش در شعر به «نعیمی» معروف گردید؛ چنان‌که محمود پسیخانی نقطوی که از یاران فضل‌الله بود و به سبب «کثرت‌گرایی» مادی‌اش با «وحدت‌گرایی» ایده‌آلیستی وی مخالفت نمود همواره او را با آن تخلص (ـ نعیمی) یاد می‌کرد.

پس از فضلاللّه يكى از دختران وى به نام فاتحۀالكتاب در تبريز قيام نمود اما به دست جهانشاه قراقويونلو كشته و سوزانده شد. خلفاى فضلاللّه به‌خصوص دامادش امير سيدعلى (معروف به على الاعلى) و اميراسحاق در خراسان و جاهاى ديگر راه او را ادامه دادند اما كارى از پيش نبردند؛ بنابراین حروفيان ديگر (سدۀ 9 و 10 ق.) به آناتولى (تركيۀ فعلى) كوچيدند و در آنجا عقايدشان را با عقايد پيروان بكتاش ولى (سدۀ 7 ق.) درآميختند و با نام «بكتاشيه» به فعاليّت فرقهاى خود تا اوائل سدۀ 14 ق (تقريباً اوائل سدۀ 20 ميلادى) ادامه دادند.

فضلاللّه كتابهايش را به زبان فارسى نوشته و مدعى بود زبان بهشتيان، فارسى است؛ به‌خصوص كتاب جاوداننامه را، كه كتاب مقدس حروفيان به حساب مىآيد با گويش گرگانى قديم تحرير نموده است. او در این كتاب آيات و روايات را بر اساس حروف تهجّى فارسى و عربى تفسير و تأويل كرده و گاهی محتواى آنها را تغيير داده و به‌ویژه روايات جعلى برای تحقق اهداف خويش و انطباق با حساب ابجد و نهايتاً رسيدن به رمز اعداد «بيست و هشت» و «سى و دو» آورده است.

اما این کتاب با عنوان «رسائل حروفیه» از تأليفات يكى از خليفههاى فضلاللّه به نام سید شریف مىباشد که در سدۀ نهم هجری می‌زیسته است. او کتاب‌های بیان الواقع (در شرح حال فضل‌الله و وقایع دوران او)، شرح قصیده (از اشعار خود)، حج‌نامه، محشرنامه، رسالۀ اسم و مسما و رسائل فارسی دیگر را تألیف نموده و در شهرهای مختلف ایران مانند یزد، تبریز... و هم در ترکیه ضمن تبیین عقاید حروفیه با اندیشمندان مباحثه نموده و به سؤالات آنان دربارۀ فلسفۀ حروف و نقش اعداد 28 و 32 در آفرینش انسان و اشیاء پاسخ داده است.

دو مجموعۀ از این رسائل در كتابخانههاى مدرسۀ آيتالله دامغانى همدان (ش 3646) و دانشگاه تهران (ش 3469) موجود است كه مجموعۀ مدرسۀ دامغانى قدمتِ بيشترى دارد و كار تصحيح بر روى آن به عنوان «نسخۀ اساس» صورت گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

رساله اول: فلسفۀ نماز براساس اعداد 28و32

رساله دوم: وجه تسمیۀ سبع المثانی

رساله سوم: ارتباط حروف (مقطعه) با عبادات

رساله چهارم: شرح پنجاه بیت اول عرش‌نامه

رساله پنجم: تحقیق‌نامه

نمایه‌ها

منابع

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

آرش خازنی

موضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب

منابع مشابه بیشتر ...

محاکمۀ انسان و حیوان از رسائل اخوان الصفا

محاکمۀ انسان و حیوان از رسائل اخوان الصفا

اخوان الصفا

داستان «محاکمۀ انسان و حیوان» داستانی بلند از رسالۀ جسمانیات ـ طبیعیات، دربارۀ حیوانات، از رسائل اخو

دفتر تنظیمات (کتابچۀ غیبی) و چند رسالۀ دیگر

دفتر تنظیمات (کتابچۀ غیبی) و چند رسالۀ دیگر

میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله

در این کتاب رسالۀ «دفتر تنظیمات یا کتابچۀ غیبی» همراه با رسائل دیگری از ملکم‌خان انتشار یافته است.