۱۷۱۷
۶۰۶
دو نمایشنامه دربارۀ زنان: عروسی بانو گُشسب «دختر رستم» یک مجلس شادی‌آور حماسی و «پنج صندوق» براساس حکایت و روایات زنانه

دو نمایشنامه دربارۀ زنان: عروسی بانو گُشسب «دختر رستم» یک مجلس شادی‌آور حماسی و «پنج صندوق» براساس حکایت و روایات زنانه

پدیدآور: اردشیر صالح‌پور با مقدمۀ علی نصیریان ناشر: سایه بان هنرتاریخ چاپ: ۱۳۹۶مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۱۰۰۰شابک: 5ـ49ـ7135ـ600ـ978تعداد صفحات: ۱۴۰

خلاصه

دو نمایشنامه‌ای که در این مجموعه گرد آمده است و گویای علاقه «دکتر اردشیر صالح‌پور» به نمایش‌های ایرانی است، یکی برگرفته از طومار نقالان و راویان شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی است و دیگری مُلهم از داستان‌های پررمزوراز و خیال‌انگیز مجموعۀ گرانسنگ «هزار و یک‌شب» است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

دو نمایشنامه‌ای که در این مجموعه گرد آمده است و گویای علاقه «دکتر اردشیر صالح‌پور» به نمایش‌های ایرانی است، یکی برگرفته از طومار نقالان و راویان شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی است و دیگری مُلهم از داستان‌های پررمزوراز و خیال‌انگیز مجموعۀ گرانسنگ «هزار و یک‌شب» است که این منابع خود از نمونه‌های درخور و ارزشمند فرهنگ و هویت ایرانی‌اند.

این دو کتاب که گویای اصالت‌های ایرانی‌اند و از حکایت و روایات و حماسه‌ها و داستان‌پردازی‌های ایرانی سرشارند، همواره منبع و آبشخوری برای نمایشنامه‌نویسان و علاقمندان به فرهنگ ایرانی بوده و چشمه‌های جوشانی برای اقتباس‌های نمایشی و بهره‌گیری‌های دراماتیکی به شمار می‌روند.

داستان «بانو گشسب و عروسی دختر رستم» و ماجرای شیرین و طنزآلود او در انتخاب همسر اگر چه در شاهنامه فردوسی نیامده است اما در ادامۀ همان سنت و فرهنگ و سروده‌های پهلوانی خلق و بازآفرینی شده که ماجراجوئی‌های پهلوان‌بانوئی ایرانی را به نمایش می‌گذارد. بسیاری از این طومارها و داستان‌ها سُرایندگانش مشخص نیست؛ ولی سرشار از ظرفیت‌های دراماتیکی‌اند و به دلیل پشتوانۀ ذهنی تماشاگران و مخاطب به سرعت مورد اقبال قرار می‌گیرند. «بهمن‌نامه» «فرامرزنامه»،«سام‌نامه»، «امیرارسلان»، «حسین کُردشبستری» نمونه‌های قصه‌های مردمی‌اند که پس از شاهنامه و در تعاقب آن به زبان و قالبی مردمی نوشته و پردازش شده‌اند.

پهلوان این داستان «بانو گشسب» و شخصیت اصلی نمایش‌نامه زنی ایرانی است. این نه نمایشی «زنانه» و در قالب نمایش‌های زنانه، بلکه نمایشی در باب زن ایرانی است که از حیث پهلوانی و زورآوری نه‌تنها دست کمی از مردان نداشته بلکه بسیاری از پهلوانان را نیز در آورده است و در زمینۀ ازدواج نیز خواستگاران بی‌شماری برای او صف کشیده ولی این توفیق به آسانی نصیب هر کسی نمی‌گردد.

به طور کلی طومارنامه‌ها اگر چه از شاهنامه برآمده‌اند، اما از اختیارات و تخیل‌های بیشتری بهره گرفته و گویای حکایت اضافی و حواشی‌ها و تلمیحات بسیارند که حاصل تخیل راوی و فانتزی ذهن طومارنویسان بی‌نام و نشان بوده و از جذابیت‌های خاص نمایشی برخوردارند.

به عبارتی در نگارش طومارها، ریزه‌کاری‌ها، افزون‌کاری‌ها، شاخ و برگ‌های اضافی، شیرین‌کاری و لطافت‌هائی دیده می‌شود که حاصل ذوق و قریحه و بدیهه‌سازی و بداهه‌پردازی آنان است و قدرت نقالان و طومارنویسان در آنان به خوبی آشکار و راویان به بهترین شکلی از مکان و فضا استفاده کرده و هر مکانی را به فضای نمایش تبدیل می‌کنند هم‌چنان که می‌دانیم در نمایش‌های ایرانی استفاده و تناسب کاربردی فضا خود اصل مهمی است.

نمایشنامۀ «بانو گشب دختر رستم» در کارپرداخت خود به یمن همین فوت و فن‌های نمایش ایرانی سرشار از صحنه‌های متعدد و به هم پیوسته است و در سرتاسر آن «کمدی» و «حماسه» پابه‌پای هم پیش می‌روند و لحظات دراماتیکی را خلق می‌کنند.

اما خصلت زنانگی و موقعیت زن ایرانی در پویۀ تاریخی و اجتماعی مضمون دومین نمایشنامۀ این کتاب است که تحت عنوان «پنج صندوق» نام‌گذاری شده و در آن، قهرمان زن زیبائی است که با تنها برادرش که به جرمی واهی به زندان افکنده شده و سرگذشت خود را روایت می‌کند که چگونه هر لحظه در معرض سوءاستفادۀ اخلاقی مردان قرار می‌گیرد ولی او با هوشمندی و لطایف‌الحیلی و به ترفندهای زنانه از دام آنان می‌رهد. او برای رفع گرفتاری تنها برادرش به نزد والی و قاضی و وزیر و پادشاه می‌رود؛ ولی هر کدام تمنائی دارند و سرانجام زن همۀ آنان را در صندوق‌هائی به رنگ متفاوت زندانی کرده و بداخلاقی‌ و رسوائی آنان را برملا می‌کند و آنان را گرفتار می‌سازد. اما صندوق پنجم به نجاری اختصاص دارد که خود سازندۀ آنان است و او نیز در زمرهّ فاجران است و به سزای اعمال خود رسیده و زن سرانجام حکم آزادی برادر را گرفته و قصد دارد تا به شهری دیگر نقل مکان کند.

شیوۀ پرداخت و ساختار این نمایشنامه نیز براساس روایت «پلکانی» یا «زنجیره‌ای» و صحنه‌آرائی نمایش ایرانی طراحی گردیده و در اثنای کار به فراخور از تکنیک و حال و هوای نمایش‌های ایرانی همچون «بحرالطویل‌خوانی» یا «پیش‌پرده‌خوانی» بهره‌های دراماتیکی بسیار گرفته شده است.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

آرش خازنی

موضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینی

خرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینه‌های طنز بوده که باید به‌جد مورد تحقیق و پژوهش قرار می‌گرفت. نو