معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

سرزمین ایران با دارا بودن ادبیاتی پر بار که عالی‌ترین معارف انسانی را بازتاب داده و نیز برخورداری از گنجینۀ میراث والاترین دستاوردهای عقلی بشر در طول تاریخ در کنار وسعت و برکت خاک و تنوع آب و هوا و سنت‌هایی که همواره سرمشق فراگیری برای دیگر ملت‌ها بوده، گوناگونی اقوام در هم‌زیستی داخلی، ظهور ادیان استخوان‌دار با انبوهی از پیروان، زنده بودن روح جمعی که عقربۀ آن در جهت بالندگی و گسترش آرامش هماره در حال کوشش بوده است، کانون خلاقیت‌های نوبه‌نو، مرکز امیدآفرینی و شادزیستی، قرار داشتن در چهارراه پیوند با مهم‌ترین تمدن‌های دوران کهن‌زیست انسان ـ از چین تا شبه‌قاره و بیزانس و مصر ـ و در قلۀ این ارزش‌ها، بهره‌مند بودن از خط و زبانی که آهنگ و موسیقی آن گوش‌نواز و تاب و توان آن برای بر دوش کشیدن ظریف‌ترین معرفت‌های بشری از فلسفه و عرفان تا نجوم و علوم طبیعی و دانش‌های نقلی و عقلی فراوان، بدیهی است که از گذشته‌های تاریخی، علمی، ادبی و فرهنگی.

«دکتر محمداقبال لاهوری» این برهمن‌زادۀ رمزآشنای روم و تبریز یکی از همین پژوهشگران و از مردان فحل روزگار ماست که با طبع خالصانه و فراست مؤمنانۀ خویش، رقیقه‌ها و دقیقه‌های ایران لبالب از دانش و کوشش را دریافت و دل و دیدۀ خود را با عطر بهاری‌اش مانایی داد.

این کتاب دربارۀ سه موضوع مهم در مورد زندگی اقبال لاهوری نوشته شده است؛ بررسی زندگینامه، معرفی آثار، سبک ادبی، جهان بینی و افکار اقبال؛ معرفی فرهنگ و تمدن مردم ایران و توانایی‌های ایران بزرگ و ویژگی‌های زبان فارسی سه مبحثی است که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.

در این کتاب افکار پنهان ایرانیان به منظور معرفی ایران بزرگ به شش موضوع پرداخته شده است: دین، علم، فلسفه و کلام، حکمت و عرفان، اخلاق و ادب، هنر و ادبیات شش موضوعی است که در این کتاب به آن توجه شده است. نویسنده معتقد است اگر تمدنی این شش مؤلفۀ بزرگ را داشته باشد، می‌تواند یکی از تمدن‌های بزرگ، عمیق و عریق باشد. همچنان که ایران قبل از ورود اسلام دارای پنج دین نیکرایی، زرتشتی، زروانی، مانوی و مزدکی بوده است. هر یک از آنها نشان‌دهندۀ بخشی از حقیقت ایران است. انسان ایرانی همیشه به دنبال حقیقت و موضوعات ماورالطبیعی بوده است.

پردازش موضوع ایران از نگاه اقبال به معنی بال و پر دادن به موضوع ناسیونالیستی و ایرانی‌گری افراطی نیست؛ فرهنگ و آداب و سنت‌های اصیل ایران و عقلا و صاحبان قلم این سرزمین که به اعتدال نوشته‌اند و سروده‌اند و حرکت توده‌های مردم ایران از آغاز تا کنونِ روز، اسلام و ایران و مؤلفه‌های ایرانی و دینی را در این بخش از خاک خدا با هم خواسته‌اند و این پژوهش نیز در راه و مرام، بر همین بنیاد بنیان نهاده شده است.

داشتن یک نظم ذهنی برای انسان ایرانی مهم بوده است. ایران همیشه سرزمین دانش بوده و دانشمندان بزرگی در زمینه‌های نجوم، ریاضیات، طب، فیزیک و شیمی داشته است، از خیام و غیاث‌الدین کاشانی تا دانشمندان امروز. فلسفه زمانی که از یونان وارد ایران شد، نپخته و پرداخت نشده و لاغر بود. فلسفه در دامن فلاسفه بزرگ ایران رشد و پرورش یافت و به پختگی رسید.

 هدف این کتاب، بررسی نگاه این دانشمند و فیلسوف معاصر پاکستانی به فرهنگ و تمدن برخاسته از ایران‌زمین و ارزیابی و تأثیرگذاری آن بر آثار وی است. این پژوهش سر آن دارد که نشان دهد اقبال در همۀ پویه‌ها و روش زندگی علمی خود، به راستی متأثر از سنت‌های ملی ایران و آثار فخیم و روش دانشمدارانۀ بزرگان فهیم آن بوده است.

این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و براساس کتب، مجلّه‌های علمی ـ پژوهشی، طرح‌ها و پژوهش‌ها و رساله‌های مرتبط و بهره‌مندی از منابع اینترنتی (سایت‌ها، پایگاه‌های علمی اطلاع‌رسانی و ...) شکل یافته است که سعی گردیده تمامی آنها نو، برداشت‌های متفاوت و نظرات پژوهندۀ این کتاب به ضرورت و در جای‌جای آن مطرح شده، تا آنچه عرضه گردیده، تلفیقی از تصنیف و تألیف باشد.

از آنجا که آثار سه‌گانۀ مشهور و پُرکاربرد اقبال (دیوان اشعار فارسی، سیر حکمت در ایران و بازسازی اندیشۀ دینی در اسلام) و نیز نامه‌ها و نگاشته‌ها، مصاحبه‌ها و سایر آثار پراکندۀ وی را افراد و ناشران گوناگون ترجمه، چاپ و منتشر کرده‌اند و نویسنده نیز در این کتاب بارها و بارها مطالب بسیاری از این سه اثر و آثار دیگر به عنوان شاهد مثال استناد کرده است، نویسنده هر سه اثر نخست مذکور را از آثاری انتخاب کرده که تصحیح و ترجمۀ آنها را جناب آقای دکتر محمد بقایی (ماکان) به عهده داشته است. اما نامه‌ها و نگاشته‌ها، مصاحبه‌ها و ... همچنین دیوان اشعار اردوی اقبال را از سایر افراد و ناشران انتخاب کرده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش درآمد

فصل اول: زندگی‌نامه، آثار، سبک ادبی، جهان‌بینی و افکار علامه محمداقبال لاهوری

فصل دوم: ایران در آیینۀ تاریخ، طبیعت، فرهنگ و تمدن

فصل سوم: اقبال و پی‌جویی سنت ادبی ایران

فصل چهارم: اقبال و تأثیرپذیری از شخصیت‌های بزرگ ایران