۱۱۳۲
۴۲۵
روشنفکری دینی و هرمنوتیک متن مقدس

روشنفکری دینی و هرمنوتیک متن مقدس

پدیدآور: فرامرز معتمد دزفولی ناشر: نقد فرهنگتاریخ چاپ: ۱۳۹۶مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۵۰۰شابک: 0ـ29ـ8405ـ600ـ978 تعداد صفحات: ۱۸۲

خلاصه

این کتاب حاصل تأمل و مشارکت در تکاپوی نواندیشی دینی معاصر است. این سعی و کوشش برای گذر از بحرانی است که اکنون «زبان دینی» را در گستره نواندیشی دینی فرا گرفته است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

این کتاب حاصل تأمل و مشارکت در تکاپوی نواندیشی دینی معاصر است. این سعی و کوشش برای گذر از بحرانی است که اکنون «زبان دینی» را در گستره نواندیشی دینی فرا گرفته است. مواجهه با عقلانیت مدرن و آشنایی با اندیشه‌های فیلسوفانی چون کانت و دانش هرمنوتیک پس از وی موجب این وضعیت لرزان و پرتنش در «روشنفکری دینی» در خوانشی کانتی و لیبرال شده است. اگر چه بیش از این و نزدیک به چهار دهه قبل، با خوانش چپ از عقلانیت خودبنیاد و مدرن و آشنایی با آثارش مارکس و پس از آن هگل، همین بحران و چالش برای روشنفکری دینی ایرانی نیز به گونۀ دیگری وجود داشت. در آن دوره قهرمان و بازیگر فکری آن عرصه شریعتی بود که پیش‌تر و بیشتر از هر کسی خود را به عنوان یک روشنفکر مذهبی آماج این چالش و موج‌های کوه‌پیکر عقلانیت جدید می‌دانست و سعی برای یافتن پاسخ و راهی تازه بود.

بازرگان قبل‌تر از شریعتی وارد این معرکۀ آراء شده بود و سر در تعامل و آشتی میان عقلانیت جدید و وحی و همچنین علم و دین داشت. راه طی‌شدۀ او برای آن نسل و مخاطبان همین پاسخ بود اما راه انبیاء، راه بشر و کنش‌هایی از آن سنخ پاسخی بود که گویی این جواب را قانع‌کننده نمی‌یافتند و سر در گشایش و جستن راهی دیگر بودند.

درگذشت زودهنگام شریعتی و سرعت حوادث و نیز قرارگرفتن در سرعت سراشیبی انقلاب 57 برای مدتی مسئله‌ها و چالش‌های فکری آن زمانه را به محاق و فراموشی برد؛ اما با بازگشت از عمل‌گرایی آن دهه و خوانش مجدد، راست و لیبرال از عقلانیت مدرن، همان مسائل پیشین را باز در برابر مخاطبان و متفکران نحله‌های امروزی قرار داده است.

فاصله‌‌گرفتن حسی و معرفتی از آن دوره اینک مجال‌مان می‌دهد تا شریعتی را یک بار دیگر از فاصله‌ای دورتر و حتی بعید و به زبانی، «امروزی» ببینیم. شگفت آن است که شریعتی را باز در متن پرسش‌ها و پاسخ‌های این عرصه و امروز می‌بینیم و می‌یابیم.

آنچه به چشمان مخاطبان جوان او و نیز متفکران باتجربه‌تر هنگامه انقلاب نیامد، اکنون مجال و فرصت یافته تا این فاصله بعید تعین و صورت یابد و تلقی متفاوت او را از وحی و زبان دینی نسبت به خرد مدرن پیش چشم‌ها بکشاند. این تلقی اکنون پیش روی ماست و دوست‌داران اندیشه‌های شریعتی را باز به چالش فرا می‌خواند.

مقاله‌های گرد آمده در این کتاب همه برآمده از مشارکت در تکاپوی نوگرایی دینی و ناظر به مسئله نسبت وحی و عقل و تأمل در باب زبان دینی است. مقالات «پدیدار‌شناسی وحی از منظر شریعتی» و «وحی سامی، سبک پیامبری» هر دو درصدد تأمل در چالش میان مقولۀ وحی و عقلانیت مدرن‌اند. مقالۀ «پروژه نیمه‌تمام بازرگان و چالش علم و دین»، منظومۀ فکری ـ تفسیری بازرگان را مورد بررسی قرار می‌دهد و درصدد است تا تلقی و جایگاه «وحی» را در اندیشه بازرگان از نو به نقّادی کشانده، در جستجوی مسیری به منظور ارتقاء پروژه فکری وی در عرصه نوینی برآید. پس از این «بحران زبان دینی و نوگرایی دینی در تکاپو»، که بخش برگزیده‌ای از کتاب «درد بودن» نویسنده است همین کوشش‌ها را در گستره‌ای وسیع‌تر و تاریخی‌تر ـ ایران معاصر ـ دنبال کرده، تطور و تلقی مفهوم «زبان دینی» و «وحی» را در نزد دین‌پژوهان امروز ایران و نهایتاً شریعتی پی می‌گیرد. دو مقاله «ایمان، جستجوی امنیت در جهان ناامن» و نیز «کنش نبوی در جهان»، تلفیقی از نگاه و دستاوردهای دین‌شناسانۀ زبان دینی همراه رویکرد وجودی و اگزیستانسیال شریعتی به الهیات است که آن را بدین‌گونه و ناظر به وضعیت امروز پیش می‌برد. «نواندیشی دینی و خوانایی عالم» که نوشته‌ای متأخر است و متأثر از اندیشه‌های فیلسوف معاصر آلمانی بلومنبرگ در نسبت با متن مقدس و تاریخ اندیشه غرب است که ایده‌های روشنگری را برای ما و تدوین تاریخ اندیشه جدید ایرانی فراهم می‌آورد و به ما چون یک قطب‌نمای معرفتی می‌گوید نواندیشی دینی اکنون در کجای تاریخ اندیشه ما قرار دارد.

نوشته‌ها و کوشش‌های معرفتی از این‌دست شاید در زمرۀ آخرین مباحث تئوریکی باشند که در نواندیشی دینی از دیرباز پیرامون وحی و عقل و تعامل این دو مطرح بوده و اکنون کم‌کم به انتها می‌رسند. این اختتام، پایان یک پارادایم کهن به همراه تمامی مسائل و شبه‌مسائل آن و همچنین آغاز و گشاینده بستر و افقی و پارادایمی جدید برای مواجهه‌های تازه و دین‌ورزی‌ها و نواندیشی‌هایی بدیع است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

شریعتی و پدیدارشناسی وحی

وحی سامی، سبک پیامبری

بحران زبان دینی و «نوگرایی دینی در تکاپو»

پروژۀ نیمه‌تمام بازرگان یا چالش علم و دین

ایمان؛ جستجوی امنیت در جهان ناامن

کنش نبوی در جهان

نواندیشی دینی و خوانایی جهان

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

منابع مشابه بیشتر ...

غزالی و قرآن: یک کتاب، بی‌شمار معانی

غزالی و قرآن: یک کتاب، بی‌شمار معانی

مارتین ویتینگهام

رویکرد غزالی این شخصیت برجستۀ اندیشۀ اسلامی به قرآن چگونه است. با وجود شهرت زیاد ابوحامد محمد غزالی

حلقۀ انتقادی: ادبیات، تاریخ و هرمنوتیک فلسفی

حلقۀ انتقادی: ادبیات، تاریخ و هرمنوتیک فلسفی

دیوید کوزنزهوی

مضمون اصلی این کتاب بررسی ماهیت و وضعیت بحث و جدل‌های معاصر در باب فلسفۀ هرمنوتیکی است؛ هم از لحاظ م

دیگر آثار نویسنده

انکشاف فرنگ: پدیدارشناسی تاریخ اندیشۀ جدید ایرانی (1185 ـ 1285 ش)

انکشاف فرنگ: پدیدارشناسی تاریخ اندیشۀ جدید ایرانی (1185 ـ 1285 ش)

فرامرز معتمد دزفولی

این کتاب حکایت آغازین رویارویی ایرانیان با جهان جدید از مجرای سفرنامه‌های فارسی به آن دیار است؛ رویا

گذر از دفاعیه‌گرایی؛ به سوی پدیدارشناسی متن

گذر از دفاعیه‌گرایی؛ به سوی پدیدارشناسی متن

به کوشش فرامرز معتمد دزفولی

این کتاب مجموعه گفتگوهایی است که نگارنده از سال 1381 آغاز کرده است و اینک با افزودن سه گفتگو و پرسش