معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب پنجمین کتاب از مجموعه کتاب‌های چین ـ اویغورشناسی نویسنده است که دستاورد سفر فرهنگی ایشان به چین در درازنای سه سال گذران در آنجا است.

اویغوران قومی مسلمان و ترک‌زبان‌اند که در ایالت شین‌جیان، ایالت باختری چین، زندگی می‌کنند و مهم‌ترین و اصلی‌ترین قوم مسلمان چین در کنار قزاق‌ها، ازبک‌ها و ایرانی‌تبارانی چون سالارها و تاجیکان به شمار می‌روند.

این کتاب در برگیرندۀ جستارهایی چند دربارۀ اویغوران و تاریخ و فرهنگ و هنر اینان و رخنۀ فرهنگ ایرانی میان آنان است. این کتاب از نه بخش پدید آمده که در بخش نخست با اویغوران، وضعیت جغرافیایی، زبان و خط اویغوری و نمودهایی از فرهنگ آنان آشنا می‌شوید. دومین بخش معرفی تیمور دوامت، شاعر بلندآوازۀ اویغور است که برای نخستین بار سروده‌هایی از او به شعر پارسی برگردانده‌ شده است و بخش‌هایی از پیش‌گفتار یکی از کتاب‌های شعر او یعنی «مشعل حیات» نیز ترجمه شده است که خواهید خواند. در بخش‌های دیگر کتاب به «شیان‌فی» یا بانوی خوشبو، ملکۀ ایرانی چین پرداخته شده که ماجرای زندگی‌اش دستمایۀ بسیاری از نویسندگان، نمابشنامه‌نویسان و آفرینندگان اپرای پکن شده است. او نقشی بسیار جالب در تاریخ چین داشته است، بانویی ادیب و درویش‌مسلک.

دو بخش دیگر کتاب به تاجیکان چین ویژه شده است که در بخش نخست گزیده‌هایی از کتاب تاریخ ملیت‌ها در شین‌جیان ترجمه شده که نشان می‌دهد با افسوس اویغوران و مورخان چینی امروز، کمتر آشنایی با فرهنگ و تاریخ ایران دارند و به‌راستی شناخت اینان از دانش و فرهنگ ایرانی بسیار سطحی و بی‌پایه است که شاید یکی از علت‌های آن تأثیر کمونیست‌های چین بر اندیشۀ اینان باشد و آدمی به افسوس می‌نشیند که چرا در روزگاران گذشته که پیوندهای بسیاری میان ایرن و چین بود و بازرگانان، هنرمندان، موسیقی‌‌دانان و نقاشان و حتی ادیبان و فرستادگان سیاسی و اقتصادی از دو راه ابریشم آبی و راه ابریشم خاکی معروف به چین می‌رفتند و می‌آمدند، هر دو کشور و مردمانش با فرهنگ هم آشنایی داشتند و به یاد بیاوریم چگونه ادب پارسی سرشار از جلوه‌گری‌های بت‌های چینی و خلّخی و آهوی ختن بود. فسوسا که امروز این چنین بی‌خبر و ناآگاهند تا آنجا که حتی دربارۀ اوستا، کتاب سپنتای زرتشتیان ایران، دچار پندار و انگاشت و وهم و گمان شده‌اند و چگونه دربارۀ این کتاب و ریشه‌های تاجیکان چین به راه نادرست رفته‌اند. در برابر می‌خوانیم پژوهش میدانی نویسنده دربارۀ تاجیکان چین که به گونه‌ای جامعه‌شناسی تاجیکان چین است که دربارۀ آداب و رسوم، فرهنگ، ترادادها و سنت‌ها، لباس‌، موسیقی، هنرهای دستی و ... تاجیکان پژوهش شده است. و به همراه آن در سفری به تاشقوریان که سرزمین تاجیکان است پژوهش میدانی در آنجا انجام شده و پیامد آن پژوهشی گسترده دربارۀ تاجیکان چین است که در این کتاب می‌خوانید.

در بخشی دیگر از این کتاب سه بخش آمده که این هر سه تأثیر ادبیات پارسی در چین را نشان می‌دهد که چگونه در سده‌های پیشین ما چنان رخنۀ فرهنگی در چین داشتیم که حتی امام مسجد نیوجیه که مهم‌ترین مسجد پکن با قدمتی هفتصد‌ساله است از ایران گسیل می‌شد و چه شد و به کجا شد آن همه شکوه و فرّ فرهنگ ایران و رهبری دل‌ها و رهبری هزاران‌سالۀ ایران و فرهنگ ایرانی بر دل‌ها و اندیشه‌ها و ایمان‌ها .... افسوس.

اویغوران خود را همان تورانیان می‌دانند و فرزندان تور برادر سلم و ایرج فرزندان فریدون، شاهنشاه ایران‌زمین، که هنوز و هم‌چنان آثاری از شهرهای کهن و ویران شدۀ تاریخی را در سرزمین اویغوران می‌یابید؛ همچون بلاشگان یا بلاساغون و گوسه‌ن و ... که آدمی را با خود به چند هزار سال پیش می‌برد و در زمانی پس از آن اویغوران به دین مانی درآمدند و مانوی شدند و فرستادگان مانی را با آغوش باز پذیرفتند و در آن دست‌کندها که به آن اشاره کرده شده مغان مانوی به اعتکاف می‌نشستند و به آموزش و نیوشاندن فرمان‌های آیینی مانی به اویغوران می‌پرداختند. هنگامی که در سدۀ گذشته این دست‌کندهای مانوی به همراه بسیاری از اسناد تاریخی و فرهنگی و هنری مانویان کشف شد آن را بزرگ‌ترین کشف تاریخی سدۀ بیستم میلادی نام نهادند.

پس آنگاه که اویغوران به اسلام گرویدند چند سده پس از پذیرش اسلام به ایران تاختند و بر ایران فرمانروا شدند و زیر تأثیر و خلند فرهنگ ایرانی با ادب و شعر، هنر و موسیقی، مهرازی، رقص، عرفان و ... رفتند و این فرهنگ و هنر را با خود به شین‌جیان امروزی بردند ... اویغورانی که ایران را تسخیر کردند و فرمانروای ایران شدند در تاریخ به نام سلجوقیان شناخته می‌شوند و می‌دانیم که چگونه سلجوقیان و پادشاهان سلجوقی با یاری وزیران ایرانی‌شان «ایرانی‌اندیش» شدند و به همراه دستی پر از فرهنگ و هنر پربار ایرانی به سرزمین خود بازگشتند و امروزه سده‌ها و سده‌هاست که با فرهنگ ایرانی می‌زیند. در نخستین بخش این کتاب خواهید خواند که اویغوران تا سال 1936 میلادی اساساً پارسی‌زبان بودند و از آن زمان حکومت وقت آنان تلاش کرد تا زبان اینان را از پارسی به ترکی برگرداند و اینان را از فرهنگ ایرانی جدا نماید و تجزیه و جداسازی فرهنگی را در آن سرزمین پایه‌گذارد.

فهرست مطالب کتاب:

پیشگفتار

بر پرهای سیمرغ تا سرزمین چین

سفر به شین جیان چین

تیمور دوامت

«بانوی خوشبو» ملکۀ ایرانی چین

روشنگری مترجم

تاریخ و فرهنگ تاجیکان چین

نقد این «نی نامه جامی» بخوان!

ادبیات فارسی در چین

سخنی کوتاه پیرامون نفوذ زبان و فرهنگ ایرانی در چین

سفر دوباره به شین جیان چین

تصاویر