۱۱۱۶
۶۰۱
توصیف گفتمان؛ راهنمای کاربردی برای تحلیل گفتمان

توصیف گفتمان؛ راهنمای کاربردی برای تحلیل گفتمان

پدیدآور: نیکلا وودز ناشر: نویسه پارسیتاریخ چاپ: ۱۳۹۶مترجم: سیدمحمدباقر برقعی مدرس، مریم نخعی، آمنه عرب‌زاده مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۳۰۰شابک: 5ـ45ـ7030ـ600ـ978 تعداد صفحات: ۲۹۲

خلاصه

در این کتاب گفتمان در پنج زمینۀ تخصصی مختلف بررسی شده است. البته این کتاب دیدگاهی نسبتاً موشکافانه‌تر به گفتمان تبلیغات، گفتمان حقوقی و گفتمان پزشکی اتخاذ می‌کند. به هر حال در این کتاب تمرکز بر تعامل نهادها و «مردم عادی» است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

زبان جزئی جدانشدنی از تاروپود زندگی روزمرۀ ماست: صحبت می‌کنیم، می‌شنویم، می‌خوانیم و می‌نویسیم. در مدرسه، خانه، محیط کار و در اوقات فراغتمان چیزهایی یاد می‌گیریم که بخش اعظم این یادگیری از طریق زبان صورت می‌گیرد. از آنجا که زبان عملی اجتماعی است و بسیاری ممکن است آن را عمل اجتماعی تعیین‌کننده بدانند، اکثر روابط اجتماعی ما تا حد زیادی به وسیلۀ زبان درک می‌گردد؛ زبان ما را به سوی انجام عمل و رفتار به اشکال خاص، سوق می‌دهد و نیروی شکل‌دهندۀ قدرتمندی است که تفکر ما را شکل می‌دهد و جهانی که در آن زندگی می‌کنیم را می‌سازد.

زبان ما از نظر ساختاری شامل سطوح متفاوتی از جمله صوت، کلمه، دستور و غیره است؛ اما از آنجا که زبان خود در یک خلأ اجتماعی موجودیت نمی‌یابد، عناصر آن نیز در خلأ و منفک از یکدیگر نیستند. کلمه‌ها به خودی خود دربردارنده معنا نیستند. معنا چیزی است که ما به عنوان مجودی اجتماعی در ذهن خود می‌سازیم.

کاربرد اصطلاح «گفتمان» از سوی زبان‌شناسان هنگام بررسی «زبان در کاربرد» یعنی همان زبان حقیقی که انسان‌های واقعی در دنیای حقیقی به کار می‌برند، تا حدودی تصدیقی بر این حقیقت است که زبان چیزی فراتر از مجموعه عناصر زبانی است که آن را تشکیل داده‌اند. گفتمان در ساده‌ترین شکل، همان زبان به علاوه بافت است. منظور از بافت همان چیزی است که به هنگام استفاده از زبان با آن می‌آید.

در این کتاب گفتمان در پنج زمینۀ تخصصی مختلف بررسی شده است. البته این کتاب دیدگاهی نسبتاً موشکافانه‌تر به گفتمان تبلیغات، گفتمان حقوقی و گفتمان پزشکی اتخاذ می‌کند. به هر حال در این کتاب تمرکز بر تعامل نهادها و «مردم عادی» است.

فصل اول با تحلیل گفتمان تبلیغات شروع شده است. این عرصه از نظر نویسنده برنامه‌ریزی‌شده‌ترین شکل گفتمان محسوب می‌شود؛ با این وجود تقریباً یک ارتباط کاملاً یک‌طرفه است که در آن تولید‌کننده و دریافت‌کننده گفتمان نسبتاً از یکدیگر فاصله دارند. در واقع یکی از چالش‌های اصلی برای کارگزاران تبلیغات ایجاد ارتباط علی‌رغم وجود این فاصله‌ها است؛ اینکه آنها چگونه به این چالش غلبه می‌کنند، موضوع فصل اول است.

ویژگی‌ اصلی زبان تبلیغات جذاب و متقاعد‌کننده بودن آن است و گفتمان تبلیغات ابزار زبانی که هوشمندانه برای جذب مشتری به سبک زندگی مصرف‌گرایانه طراحی شده است را به کار می بندد؛ در واقع این سبک زندگی از سویی ارزش‌های اجتماعی و از سوی دیگر ارزش‌های فرهنگی را بسیار موفقعیت‌آمیز منعکس می‌کند و همچنین برای ایجاد نیازها و رفتارهای جدید برنامه‌ریزی می‌نماید.

در فصل دوم گفتمان سیاسی بررسی می‌شود و به معرفی روش‌هایی می‌پردازد که طی آنها سیاستمداران از ابزار زبانی فریبنده، جذاب و بدیع برای هدایت ما به دیدگاه سیاسی خاصی که اکثراً از عرصۀ تبلیغات وام گرفته شده‌اند، استفاده می‌کنند. به تأثیر روزافزون وسایل ارتباط جمعی بر عرصۀ سیاست در دهه‌های اخیر معطوف شده و این مسئله بررسی شده که چگونه همۀ ما قربانی شایعات می‌شویم. هر چند بیشتر این فصل به سخنرانی‌های سیاسی اختصاص یافته است که تقریباً از برخی جهات، گفتمانی بسیار شبیه به تبلیغات دارند، به گفتمان مختص به مصاحبه‌های سیاسی که در آن جملات با دقت و وسواس فراوان انتخاب می‌شوند، نیز پرداخته شده شده است.

فصل سوم به گفتمان حقوقی معطوف می‌شود. در این نوع گفتمان تمایز آشکاری بین سبک نوشتاری حقوقی، که زبان غیر قابل تغییر و رسمی قراردادها و سندهاست و زبان گفتاری که در بازجویی‌های پلیس یا در تعاملات دادگاه به کار می‌رود، دیده می‌شود. هر دو سبک مذبور (گفتاری و نوشتاری) بسیار تحمیلی و دست‌کاری شده به نظر می‌آیند. به‌ویژه به مفهوم پیچیده و دشوار گفتمان برای کسانی که با نظام قضایی درگیر می‌شوند، توجه شده است و با تمرکز بر مصاحبه‌های قانونی گفتاری، مخصوصاً به دنبال جستجوی روش‌هایی هستیم که به واسطۀ آنها گفتمان مدنظر رابطه نابرابر قدرت را بازتاب می‌دهد و تداوم می‌بخشد. به این مسئله پرداخته شده که چگونه بازجویی‌های پلیس از مظنونین، برای تحویل به دادگاه به جملات نوشتاری برگردانده می‌شود و فصل با بررسی دست‌کاری زبانی و ضرب‌وزور زبانی که ویژگی زبان دادگاه است خاتمه داده شده است.

به گفتمان پزشکی در فصل چهارم پرداخته شده و فاصلۀ میان شیوه گفتار حرفه‌ای پزشک و گفتار شخصی بیمار را بررسی کرده است. مطالعۀ گفتمان نوشتاری اصطلاحات پزشکی نشان می‌دهد اگرچه این اصطلاحات به شکل خبری بیان می‌شوند، در واقع بیشتر شکل تبلیغات اجتماعی متقاعدکننده به خود می‌گیرند و گرایش دارند تا در بستر همدردی و به گونه «دکتر بهتر می‌داند» شکل بگیرند. رفتار متکبرانه دکتر با بیمار نیز به عنوان ویژگی گفتمان متقابل در معاینات پزشکی دیده می‌شود: تحلیل این تعاملات گفتاری رودرو همچنین نشان می‌دهد که شکاف میان گفتمان پزشکی دکتر و گفتمان معمول بیمار منجر به گفتمانی می‌شود که در آن سوءتفاهم و عدم درک متقابل زیاد وجود دارد.

در فصل پنجم به گفتمان آموزشی پرداخته شده و در این فصل نیز از سویی تعاملات گفتاری و از سوی دیگر تعاملات نوشتاری بررسی شده است. نویسنده در این فصل نگاهی انتقادی به قواعد و قراردادهای نوشتار علمی می‌اندازد و پی می‌برد که تقاضا برای روش غیرشخصی متفاوت، موجبات تغییر در اعتقادات، باورها و ارزش‌های نویسنده را فراهم می‌آورد. بررسی تعاملات در کلاس درس، مشخص می‌کند تا چه حد از طریق گفتگو صورت می‌پذیرد و مفهوم یادگیری تاچه اندازه زبان‌شناختی است. نگاهی به روش‌هایی انداخته شده که سبب ایجاد آموزش و یادگیری در گفتمان کلاسی می‌شوند و اینکه چگونه ایده‌های مربوط به دانش معتبر و شیوه ارائه آن، با گفتمانی متمایز محدود می‌شوند.  

فهرست مطالب کتاب:

سپاس‌گزاری

مقدمه

فصل اول: گفتمان تبلیغات

فصل دوم: گفتمان سیاسی

فصل سوم: گفتمان حقوقی

فصل چهارم: گفتمان پزشکی

فصل پنجم: گفتمان آموزش

یادداشت‌ها

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.