دیوان حکیم کسایی مَروَزِی
خلاصه
حکیم ابوالحسن علی بن محمد کسایی مروزی شاعری بزرگ و از پیشآهنگان شعر شیعی و متعهدانۀ ادب پارسی است که پس از سالها سکوت در دورۀ معاصر نام و مقام و منزلت او شناخته شده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
در فرهنگ ایرانی و ادب پارسی روزگاری دراز، حکیم کسی بود که دانای به فلسفه باشد؛ فلسفه هم شامل کلیۀ علوم نظری و عملی، تجربی و انسانی، ظاهره و خفیه میگردید. لذا کسی حکیم بود که به تمام علوم و فضائل آشنا باشد. لیکن با گسترش دامنۀ علوم و درآمدن هر چیزی در دایرۀ آن، دیگر نمیشد به کسی، بدان معنا حکیم گفت. حکیم ابوالحسن علی بن محمد کسایی مروزی شاعری بزرگ و از پیشآهنگان شعر شیعی و متعهدانۀ ادب پارسی است که پس از سالها سکوت در دورۀ معاصر نام و مقام و منزلت او شناخته شده است. شعر کسایی شعری است گونهگونه و سرشار از ویژگیهای ادبی و دینی و اخلاقی، به همین روی تنها در عصر حاضر است که بزرگی او دریافته و شناخته شده است؛ چه در طول و درازای تاریخ پرده و غباری بر سهم و شأن او کشیده شده بود.
نام کسایی بهدرستی روشن نیست. باخرزی در دمیۀالقصر از سخنوری به نام «ابوالحسن علی بن محمد کسایی مروزی» سخن میگوید که آراینده و پیرایندۀ آن آقای احمد آتش این گمان را نزدیک به یقین دانسته که او همان کسایی شاعر معروف باشد. در بررسیهای انجام پذیرفته در رویههای پسین دریافته میشود که این دیدگاه درست است.
ظاهراً لفظ کسایی بر کسی اطلاق میشده که کسا بفروشد یا ببافد یا بپوشد و عدهای از علما بدین نام معروف هستند. کنیه کسایی را نویسندۀ چهار مقاله «ابوالحسن» و نویسندگان «آتشکده» و «مجمع الفصحاء» و «ریاضالعارفین» ابواسحاق نوشتهاند.
لقب کسایی در آثار پارسی «مجدالدین ابواسحق» آمده است. نویسندگان آثاری چون «آتشکده» و «مجمعالفصحا» و قاموس اعلام و یاض العارفین «مجدالدین» یاد کردهاند. این نظریه بعدها در ریحانۀالادب و آثار متأخر تذکره و تاریخ ادبیات و مقالات راه یافته است. به هر حال «کسایی» نامی فراگیرتر و مشهورتر از دیگر نامهای اوست و در متون ادب پارسی شناختهتر و معروفتر است.
زادگاه و زیستگاه کسایی «مرو» است. «مرو» یا «مروشاهجان» شهری کهن و تاریخی است که در سی فرسنگی شمال شرقی سرخس و شصت فرسنگی طوس خراسات قرار گرفته و به سال 1277 هجری در پی بیکفایتی و بیلیاقتی زمامداران وقت از ایران جدا شده است.
سالروز تولد کسایی 27 شوال 341 هجری برابر با 16 ماه مارس 953 میلادی (سدۀ دهم) است. حضور مناقب و مراثی در اشعار کسایی نشان از این دارد که آیین و مذهب وی شیعه بوده است. میتوان گفت که به لحاظ زیست و زندگی، دورۀ حضور و خودنمایی و ویژگیهای شعری، شعر کسایی در گسترۀ شعر سبک خراسانی و سامانی یا ترکستانی جای دارد. شعر کسایی را از حیث داشتن ویژگی میتوان به بخشهای زیر دستهبندی کرد:
1. صور خیال؛ 2. صنایع لفظی و معنوی؛ 3. واژهها و ترکیبها؛ 4. حضور سرودههای انتقادی از خلفای بنیامیه و عباسی، غزنوی و .....؛ 5. حضور سرودههایی در مدح و رثای اهل بیت حضرت رسول (ص)؛ 6. حضور رنجنامههای شاعر و حکمت و تمثیل و پند و ارشاد؛ 7. گزینش اوزان و بحور شعری و ارزیابی عروضی و قافیهای شعر کسایی در تطور و تحول ادواری خود.
کسایی نیز همانند بسیاری در آفرینشهای ادبی خود به سخنوران پیشین چشم داشته و کوشیده همراه با بهرهوری از اندیشه و روش آنان، گاه سرودههایشان را پیروی کرده یا پاسخ داده باشد. پیرو و مقتدای مهم کسایی، شاعر بزرگ رودکی سمرقندی است که کسایی همواره از او به نیکی یاد کرده و در کمال ادب و فروتنی و احترام پا جای پای او گذاشته است.
این کتاب دارای چهار بخش است: بخش نخست: دربرگیرندۀ دیدگاهها و پیشگفتار؛ دوم: متن اشعار کسایی مروزی؛ سوم: شرح و تعلیل اشعار کسایی و چهارم: نمایهها (نمایۀ واژهها و اعلام کلی، گزیدۀ منابع و ....). شمار ابیات این متن 357 بیت است که از همۀ دیوانهایی که تاکنون دربارۀ اشعار این شاعر جمعآوری شده، بیشتر است.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
زندگینامه و آثار کسایی
دیدگاهها
قطعهها و قصیدههای ناقص
شرح و تحلیل ابیات متن کتاب
نمایهها
فهرست گزیدۀ منابع
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
عرفان نظری عینالقضات همدانی
احمد وفائی بصیردر این کتاب نویسنده بر آن است تا به تبیین، تحلیل و بررسی عقاید عرفانی عینالقضات همدانی و ریشههای آ
زرین کوب و ادب فارسی: مقدمهای بر بوطیقای نثر دکتر عبدالحسین زرینکوب و نگاهی به با کاروان حله
محمدرضا شعبانیاین کتاب مقدمه و پیشدرآمدی بر شناخت بهتر و روشنتر آثار گرانقدر استاد عبدالحسین زرینکوب است که در
دیگر آثار نویسنده بیشتر ...
در جستوجوی نشابور خراسان؛ زندگینامه، شناختنامۀ شعر و دهها نکتۀ ناگفته دربارۀ شاعر لحظهها دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی (م.سرشک)
محمدباقر نجفزاده بارفروش (م.روجا)در این کتاب کوشیده شده فقط و بیشتر به جنبۀ شعر و شاعری شفیعی کدکنی پرداخته شود و از نقد و تحلیل ترجم
کفشهایم کو؟ چهکسی بود صدا زد سهراب!؛ درنگی در زندگی و شعر سهراب سپهری
محمدباقر نجفزاده بارفروش (م.روجا)سهراب سپهری (1307 ـ 1359 خورشیدی) شاعر، نقاش، گرافیست و روزنامهنگار معاصر این خوششانسی را داشت که
نظری یافت نشد.