معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تودشک از دهستان حومۀ بخش کوهپایه شهرستان اصفهان است. این آبادی در نوزده کیلومتری شمال شرق کوهپایه و سه کیلومتری شمال جاده شوسه اصفهان به یزد قرار گرفته، منطقه‌ای کوهستانی و معتدل دارد. محصولات این آبادی غلات، پنبه، بادام، توت است. مردم آن به زراعت اشتغال دارند. جمعیت تودشک طبق آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390 بالغ بر 4229 نفر گزارش شده است. در این منطقه آبادی دیگری با نام تودشکچو (تودشک کوچک) وجود دارد که از روستاهای دهستان حومه بخش کوهپایه در شهرستان اصفهان است. این روستا در 24 کیلومتری شمال کوهپایه، شش کیلومتر شمال جاده شوسه اصفهان به یزد واقع است.

گویش مورد بررسی در این کتاب از گفتار اهالی تودشک گردآوری شده است. گویش تودشک هر چند از نظر آوایی تفاوت‌هایی با گویش نایین دارد؛ اما به لحاظ ساختاری بسیار به آن نزدیک است. بنابراین از آنجایی که ارانسکی گویش نایین را جزء گویش‌های شمال غربی ایران طبقه‌بندی می‌نماید، می‌توان تودشکی را نیز جزء این گروه خواند. این گویش نیز مانند سایر گویش‌ها به لحاظ واژگان، صرف، نحو و ساخت‌واژه تحت تأثیر فارسی معیار است. برای مثال پسواژۀ vaـ به معنی «داخل» که در صورت‌های قدیمی‌تر این گویش کاربرد داشته، امروز جای خود را به tuـ داده است. در واژگان این گویش نیز تأثیر فارسی معیار دیده می‌شود. این واژه‌ها در بخش واژه‌نامه ارائه شده است تا از یک‌سو نفوذ زبان فارسی را بر این گویش نشان دهد و از سوی دیگر در مطالعات تطبیقی مورد استفاده قرار گیرد.

در این پژوهش گردآوری داده‌ها بر مبنای کتاب راهنمای گردآوری گویش‌ها (الفبایی) و واژه‌نامۀ خوری (موضوعی) انجام شده است.

این کتاب افزون بر پیش‌گفتار، چهار فصل را در بر می‌گیرد. فصل اول با عنوان «ساخت آوایی» ضمن معرفی واج‌های این گویش، آرایش واج‌ها در جایگاه‌های مختلف هجا، واحدهای زبرزنجیزی و فرایندهای آوایی را توصیف می‌نماید.

فصل دوم که به صرف (ساخت‌واژه) اختصاص دارد، ساخت اسم و فعل را توصیف می‌نماید. همچنین یکی از ویژگی‌های این گویش ساخت ارگیتو آن است که در بخش دستور مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل سوم نحو این گویش توصیف و انواع جمله و گروه به دست داده شده است. در پایان این بخش فهرستی از مصدرها همراه ستاک حال و گذشته آنها، نیز تعدادی ضرب‌المثل رایج آورده شده است.

فصل چهارم شامل واژه‌نامه است. در این فصل واژه‌نامه به دو صورت گویش به فارسی و فارسی به گویش با آوانویسی لاتین ارائه شده است. واژه‌ها حتی‌الامکان تقطیع ساخت‌واژی شده‌اند و اجزاء آنها با نشانۀ ـ از یکدیگر جدا شده‌اند مگر در مواردی که به لحاظ آوایی جرخ و تعدیل‌هایی در آنها صورت گرفته که نمی‌توان اجزاء آنها را از یکدیگر جدا کرد. مانند: قندان qendan، قند داغ qendaq و نیز افعالی که ستاک حال و گذشته‌شان به صورتی ترکیب شده‌اند که نمی‌توان آنها را به لحاظ صورتشان از یکدیگر جدا کرد، مانند: خوابیدن ha-ouft یا پختن: paxay. جزء اول افعالی که از ترکیب اسم یا صفت با فعل به دست آمده‌اند با فاصله از جزء فعلی جدا شده‌اند. همچنین تمام واژه‌ها با فارسی معیار مقایسه و فرایندهای آوایی آنها در بخش نظام آوایی به دست داده شده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آوایی این گویش قرار گرفتن /a/ پایانی در برابر /e/ فارسی معیار است که در بخش تحلیل آوایی به آن اشاره شده است.

در بخش واژه‌نامۀ گویش ـ فارسی، برای واژه‌هایی که دو یا چند معنی دارند یا معنی آنها روشن نیست توضیحاتی ارائه شده و به لحاظ صرفه‌جویی در وقت و هزینه از تکرار آنها در بخش فارسی ـ گویش خود‌داری شده است. عناصر میانجی شامل: [a.i.o.y.g.v] با حروف ایتالیک مشخص شده‌اند.

این پژوهش اولین مطالعه‌ای است که به توصیف گویش تودشک پرداخته است و پیش از این مقاله یا کتابی به بررسی این گویش نپرداخته است. در این پژوهش الگوی کتاب‌هایی که پیش از این به توصیف گویش‌های ایرانی پرداخته‌اند، به ویژه کتاب‌های انتشارات پژوهشگاه به عنوان الگوی مناسب کورد استفاده قرار گرفته است.

در این پژوهش برای گردآوری و ضبط داده‌های گویشی با تعدادی از اهالی روستا مصاحبه‌ای صورت گرفت و سپس از میان آنها دو نفر به عنوان گویشور برگزیده شدند.

 فهرست مطالب کتاب:

نشانه‌های آوانویسی

پیش‌گفتار

فصل اول: ساخت آوایی

فصل دوم: ساخت واژه (صرف)

فصل سوم: نحو

فصل چهارم: واژه‌نامه

کتابنامه