معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شمارۀ یکصدوبیستم از نشریۀ بخارا با یادنامه‌ای برای مهدی حمیدی شیرازی ویژۀ مهر و آبان 1396 منتشر شده است.

در ابتدای این شماره چهار شعر منتشرنشده از دکتر شفیعی کدکنی آورده شده و سپس نقدی از ایشان دربارۀ ماهیت عشق از دیدگاه ابن سینا. در بخش حافظ‌پژوهی این شماره دکتر پورجوادی دربارۀ «کرشمه» در این بیت حافظ:

غرض کرشمۀ حسن است ورنه حاجت نیست                           جمال دولت محمود را به زلف ایاز

نکاتی را بیان کرده است.

در بخش شاهنامه‌پژوهی این شماره هم نوشتاری از محمود امیدسالار آمده است. در این نوشتار مکالمۀ سهراب و هجیر در داستان رستم و سهراب از نظرمنطق روایی بررسی شده است. اهمیت نشانه‌شناسیک نام هجیر و دلالت سامان‌دهندۀ عناصرهای داستان، مجموعاً مطالعه می‌شود. نگارنده در این نوشتار می‌کوشد بر اساس گواه‌هایی نشان دهد که شاهنامه از گروهی داستان‌های نامرتبط که بر حسب اتفاق کنار هم قرار داده شده‌اند، تشکیل نشده، بلکه اثری است هنری با منطق روایی که آگاهانه ساخته شده و این منطق را می‌توان در تمام سطوح تحلیل ادبی آشکار کرد.

یادنامۀ این شماره اختصاص دارد به مهدی حمیدی شیرازی (1293 ـ 1365) شاعر معاصر ایرانی. در ابتدای این یادنامه همراه با تصاویری، سال‌شمار زندگی و فهرست مقالات و کتاب‌های او آورده شده است. سپس دکتر شفیعی کدکنی در نوشتاری شعر حمیدی را بررسیده است. در این نوشتار آمده است: «شعر حمیدی مبانی جمال‌شناسی خود را در سبک خراسانی می‌جوید. او زبان فرخی و منوچهری و فردوسی و دیگر بزرگان قرن چهارم و پنجم را با تلفیقی از اجزای زبان عصر، زبان ویژۀ خود کرده و در این کار توفیقی چشمگیر به دست آورده بود. شعرهای برجستۀ او غالباً محصول نیمۀ دوم عمر شاعری اوست، وگرنه به هنگام فوران شعرهای جوانی، شعرش اغلب دارای نقص‌های زبانی آشکار است، اما در نیمۀ دوم عمر شاعری‌اش روز‌به‌روز بر پختگی و سختگی شعرها افزوده شده و بعضی از شاهکارهای شعری او، اوج کاربرد زبان سنتی در شعر ماست». (ص 191)

فلسفۀ هنر، نقد و نظر، زبان‌شناسی، آویزه‌ها، تاریخ ادبیات‌شناسی در ایران، نشر و تمدن و .... دیگر بخش‌های این شماره را تشکیل می‌دهند.

فهرست مطالب این شماره:

* چهار شعر منتشر نشده از هـ. آ. سایه:

با حافظ

منطق‌الطیر

ارغوانم

واگویه

* نقد ادبی: ابن‌ سینا و ماهیت عشق/ محمدرضا شفیعی کدکنی

* فلسفۀ هنر: جمال حق و نبوغ انسان/ داریوش شایگان

* نقد و نظر: «صد شتر زین علم ..../ محمدعلی موحد

* زبان‌شناسی: ادراک گفتار/ محمدرضا باطنی

* حافظ‌پژوهی: کرشمۀ حافظ/ نصرالله پورجوادی

* شاهنامه‌پژوهی: نشانه‌های آرزومندی و تعلق در داستان رستم و سهراب در «شاهنامه»/ محمود امیدسالار/ داوود خزایی و محمدصادق گرانبها

* ادبیات فارسی: تغییر جایگاه شاعران در تاریخ ادبیات (بخش دوم)/ مسعود جعفری جزی

* نقد شعر معاصر: بانگ نی و رنگ خون (نقد مثنوی «بانگ نی» هـ ا. سایه)/ احسان طبری

* تاریخ ادبیات‌شناسی در ایران: صد سال ادبیات‌شناسی در ایران/ محمود فتوحی رودمعجنی

* نشر و تمدن: نشر و تمدن (6) ـ از رویدادها و منابع تأثیر‌گذار/ عبدالحسین آذرنگ

* یادنامۀ مهدی حمیدی شیرازی:

سال‌شمار زندگی مهدی حمیدی شیرازی

جمال‌شناسی شعر حمیدی/ محمدرضا شفیعی کدکنی

یادی از یک معلم ادب‌آموز/ سیدمصطفی محقق داماد

حمیدی، نادرۀ کم‌نظیر/ عبدالحسین زرین کوب

استاد گرانمایه، آقای دکتر مهدی حمیدی در شیراز/ فریدون توللی

بار دیگر/ مظاهر مصفا

یادی از دکتر حمیدی شیرازی/ فریدون مشیری

داستان جدال قلمی حمیدی شیرازی و مجتبی مینوی/ محمد خلیلی

پردۀ سینمای بهار/ مهدی فیروزیان

من خدای شاعرانم (گفتگو با مهدی حمیدی شیرازی)/ اسماعیل جمشیدی

شعر از دیدگاه مهدی حمیدی شیرازی

چند کلمه بر یک سنگ/ مهدی حمیدی شیرازی

روز آخر سال/ مهدی حمیدی شیرازی

گیسوان سپید/ مهدی حمیدی شیرازی

گنج/ مهدی حمیدی شیرازی

مرگ قو/ مهدی حمیدی شیرازی

گزارش شب مهدب حمیدی شیرازی/ پریسا احدیان

معلمی به تمام معنا نمونه/ سیدمصطفی محقق داماد

من خدای شاعرانمغ جایگاه حمیدی در ادبیات امروز/ مهدی فیروزیان

به تمام معنی عاشق شعر و ادب بود/ نوشیار حمیدی

* قلم‌رنجه: قلم‌رنجه (39) ـ تاریخ جامع ایران/ بهاء‌الدین خرمشاهی

* آویزه‌ها (40)/ میلاد عظیمی

سخنان کاوه بیات راجع به زبان و هویت ملی در دانشگاه تهران (235)/ بیست سالگی مجله بارفروش (304)/ گفتگویی دربارۀ خیام ... (305)/ یادداشتی فراموش شده از دکتر محمدامین ریاحی (314).

* در حواشی کتاب در ایران: در حواشی کتاب در ایران (10) ـ با یاد و خاطرۀ محمد زهرایی/ محمود آموزگار

* یادداشت‌های ادبی و تاریخی (3)/ ابوالفضل خطیبی:

آیا فردوسی برای امرار معاش و شهرت‌طلبی شاهنامه سرود/ (326)/ مراحل گوشت‌خواری ضحاک (328)/ بهترین پژوهش دربارۀ زندگانی رازآمیز فردوسی (330)/ حماسه و نافرمانی (333)/ عشق آن لولی سرمست خریدار من است 335)/ بر لب دولیم تک‌تک می‌کنیم! (337).

* یادداشت‌ها (6)/ محمد ترکمان

به بهانه تماشای نمایشنامه «روال عادی» (342)/ فیلمی که باید دید (343)/ روایتی از پاره‌ای از رخدادهای دوره ناصری تا برآمدن پهلوی اول (344)/ حیف و میل موقوفات (345)/ قسمتی از تلگراف حضوری تأمل‌برانگیز تقی‌زاده از تبریز به قزوین در 111 سال پیش (364)/ تنها روایت مستند از مواجهه آخوند ملا قربانعلی زنجانی و یپرم خان توسط فرد حاضر در آن دیدار (351)/ چند عکس از خانه سیدعبدالله و سیدمحمد بهبهانی در سرپولک تهران (354)/ 28 امرداد 1332 در شهرستان‌ها (356)/ مصطفی مقدم (365)/ نامه قوامی شیرازی به اردشیر زاهدی (365)/ فحاشی و ناسزا و تهمت و افترا؛ مرحله‌ای از اقدامهای زنجیره‌ای برای منفعل ساختن خدمتگزاران به جامعه (371)/ دولت تدبیرمند و ... (373)/ درود بر تو (373)/ امید است ... (376)/ به مناسبت هفتادسالگی پاره پاره شدن شبه‌قاره هند (376)

* دیدار و گفتگو با رسول جعفریان:

ما باید روشمان را تغییر دهیم/ پریسا احدیان

* خاطرات: سابقۀ سردفتری این فقیر/ احمد مهدوی دامغانی

* تاریخ قاجار: اوضاع سیاسی و اجتماعی خراسان در سال 1887/ ابراهیم تیومری

* بوی جوی مولیان: ورارود و یاران مهربان (11)/ مسعود حسینی‌پور

بخارا در ماه پروردگار (432)/ مجموعه پای کلان در بخارا (436)/ اوقات نماز (444)/ مطبوع نامطبوع (446)/ اتحادیه هنرمندان سمرقند (449)

* تاجیکستان: کتاب‌ها و نشریاتی از تاجیکستان (23)/ مسعود عرفانیان

* بررسی داستان امروز (1)/ جواد ماه‌زاده

* گزارش:

مختصری از سفر به کانادا و شب بخارا در دانشگاه یورک/ علی دهباشی

مختصری از سفر به رشت، دیدار و گفتگو در خانۀ فرهنگ گیلان و کتابفروشی فرازمند/ علی دهباشی

* معرفی کتاب:

طفل صدساله‌ای به نام شعر نو/ سیروس علی‌نژاد

شاهنامه کارکیا/ محمود متقالچی

فصلنامۀ صنوبر، حرفی تازه در محیط زیست/ مریم اسدی