سرگذشت تاریخنگاری ادبیات معاصر ایران
خلاصه
در این کتاب گزارشهای مربوط به مقالات و کتابهای تاریخ ادبیات امروزی ایران، از آغاز تا 1357 به ترتیب در پی هم آمدهاند که سیر تحول نگاه به ادبیات امروز را در منظر خواننده قرار دهند.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
در این کتاب گزارشهای مربوط به مقالات و کتابهای تاریخ ادبیات امروزی ایران، از آغاز تا 1357 به ترتیب در پی هم آمدهاند که سیر تحول نگاه به ادبیات امروز را در منظر خواننده قرار دهند.
از آغاز ورود به روزگار نو، از دورۀ بیداری و نهضت مشروطه به این سو در بازشناسی و معرفی ادبیات کلاسیک، کارهای بسیاری انجام شده است؛ از تصحیح انتقادی آثار و چاپ منتخباتی از آنها گرفته تا بررسیها و تاریخنگاریهای ادبی. اما به ادبیات و بهویژه نثر معاصر توجه چندانی نشده و در نتیجه جایگاه آن بهدرستی شناخته نشده است؛ در حالی که تنوع محتوایی و صوری آثار پدیدآمده در دورۀ معاصر آن را به دورهای مهم از تاریخ ادبیات ایران تبدیل کرده است.
یکی از راههای معرفی ارزشهای ادبیات معاصر، نگارش آن است. ادبیات معاصر از نظر کمّی و کیفی به جایی رسیده است که ضرورت دارد جستجوهای بیشتری در علل و اسباب پیدایش آن صورت گیرد و در پرتو پژوهشهای تازه، تاریخهای نوشتهشده دربارۀ آن بازنگری شود.
«تدوین منابع اطلاعات» از نخستین اقدامات لازم برای تألیف تاریخ ادبیات معاصر است؛ چراکه با این اقدام میتوان از حدوحدود تحقیقات انجام شده مطلع شد و چشمانداز گستردهتری پیشروی پژوهشگران قرار داد. منابع اطلاعات شامل مواردی مثل «کتابشناسیها»، «فرهنگها» و «مقالهنامهها» میشود. برداشتهشدن این گامهای اولیه محققان را برای طی طریق در مسیر صعب نوشتن تاریخ ادبیات معاصر آماده میسازد. اما برای شروع هر تحقیقی مرور پیشینه تحقیق بسیار مهم است. از اینرو این کتاب با هدف ارائه گزارشی از کتابها و مقالاتی با موضوع تاریخنگاری ادبیات معاصر تدوین شده است، به این مقصود که هم گامی در راه شناسایی اثر برداشته شود هم شیوههایی که مؤلفان برای نگارش تاریخ ادبیات معاصر اختیار کردهاند، از منظری انتقادی بررسی گردد. معرفی اثر با توجه به اهداف مؤلف، روش تحقیق او و ساختار بیرونی اثر صورت میگیرد. با این حال کوشش شده با دستهبندی مواد مطرحشده در تاریخهای ادبی معاصر، اساس روایت تاریخی از این ادبیات نشان داده شود.
ادوارد براون نویسنده کتاب چهارجلدی «تاریخ ادبی ایران» نخستین محققی است که لزوم تحقیق دربارۀ ادبیات معاصر را عملا متذکر شد. بنابراین میتوان سابقۀ نگارش تاریخ ادبیات معاصر را از فصلهای پایانی جلد چهارم کتاب براون پیگیری کرد. روش او چنین است که پیش از معرفی آثار و اثرآفرینان، به بررسی اوضاع سیاسی و فکری محیط پیدایش آنها میپردازد.
پس از او در دهه ۱۳۴۰ دو محقق ایرانی مقیم اروپا، بزرگ علوی در برلین و حسن کامشاد در لندن، با هدف تکمیل کار بروان برای تألیف تاریخ منتظم ادبیات به ویژه نثر معاصر، گامهای نخست را برداشتند. این دو هم آثار خود را بر اساس دورههای سیاسی تاریخ ایران طرحریزی کردند؛ اما از مرحلۀ کتابشناسی و فهرستنگاری صِرف، از نوع کار رشیدیاسمی گذشتند و ضمن کوشش برای ترسیم سیر تطور ادبی، به معیارهای تاریخی و انتقادی در ارزیابی آثار ادبی رسیدند. اثر هر دوی این محققان، با همۀ ضعف روششناختی و کمبودهای محتوایی، از نظر معرفی ادبیات معاصر ایران به بیگانگان موفق بوده و به عنوان کتاب درسی در دانشگاه های اروپا و آمریکا تدریس شده است.
در فاصله بین تألیف رشیدیاسمی و آثار بزرگ علوی و کامشاد، کارهای پراکندهای در این زمینه صورت گرفت که در هموارکردن راه برای نگارش تاریخ ادبیات معاصر نقش دارند. نمونهاش جلد سوم سبکشناسی ملکالشعرای بهار است.
اما در دهۀ مطالعه دربارۀ ادبیات معاصر، همگام با رشد آن سیر صعودی مییابد. از کتابهای مهم این زمان، میتوان به «از صبا تا نیما» یحیی آریانپور اشاره کرد. این اثر را میتوان نوعی سنگ نشانه در راهی به شمار آورد که انتظار میرود به تدوین تاریخ جامع ادبیات معاصر منتهی گردد. واقعیت این است که تا پیش از دهه پنجاه توجه چندانی به ادبیات معاصر در تاریخنگاریها صورت نمیگرفت و محققان اولیه نهایتا موضوع را بهطور کلی مطرح میکردند. محققان بعدی با دیدی جزءنگرتر به ادبیات معاصر توجه کردند تا در نهایت از دهۀ پنجاه به این سو، این نکته مدنظر قرار گرفت که تاریخ ادبیات فقط رویدادهای زمانهای دور نیست، بلکه زمان معاصر هم میتواند جایی در آن بیابد. آثاری که در چند دهه پس از انقلاب اسلامی منتشر شدهاند راه را برای نگارش تاریخ ادبیات معاصر باز کردهاند؛ اما با توجه به اینکه کارهای انجامگرفته در این زمینه تنوع لازم را ندارد، برای فائقآمدن بر کمبودهای موجود از نظر شیوه تألیف و هم از حیث جامعیت، تحقیقات نقادانه و مبتنی بر نظریه ادبی ضروری است.
کتاب در هفت بخش سامان یافته است. بخش اول مربوط به تاریخنگاران ادبی است. نویسنده در این بخش از ادوارد براون، رشیدیاسمی، بهار، زرینکوب، اسلامی ندوشن، استعلامی، کامشاد و .... به عنوان تاریخنگاران ادبی یاد میکند و نوشتههای آنان را تحلیل و بررسی میکند. بخش دوم دربارۀ ایرانشناسان روسی است که از کمیسارف، نیکیتین و کلیاشتورینا در این بخش نام برده شده است. در بخش سوم از ایرانشناسان غربی یاد شده که به ترتیب عبارتند از: ماخالسکی، ریپکا، کوبیچکوا، چلکووسکی و هانوی.
تدوین مجموعههای منتخب از مطالب یا اشعار دلنشین رسم دیرینۀ ایرانیان بوده است. آنها را نخست سفینه مینامیدند و در دورههای بعدی جُنگ خواندند. آثار مؤلفان گلچینهای ادبی در بخش چهارم بررسی شده است. نخستین منتخب اشعار معاصر را محمدضیاء هشترودی گردآورده است. دیگر کسانی که آثار آنها در این بخش بررسی شده عبارتند از: سعید نفیسی، ایرج افشار و محمدعلی سپانلو.
در بخش پنجم آثار راویان داستان داستاننویسی بررسی شده است که به ترتیب این آثار این افراد آمده است: خانلری، زوارزاده، مدرسی،م. آزاد، ابراهیمی، صادقی، گلشیری و میرصادقی.
نگارندگان تاریخچۀ شعر و آثار آنان در بخش ششم آمده است که کتابهای «ارزش احساسات» نیمایوشیج، «شعر جدید فارسی» محمد اسحاق، «چشمانداز شعر نو فارسی» حمید زرینکوب و «ادوار شعر فارسی» شفیعی کدکنی در این بخش بررسی شدهاند.
بخش پایانی کتاب اختصاص دارد به گزارشگران سیر نمایش معاصر. کتابهایی که در این بخش آمدهاند به ترتیب عبارتند از: «تئاتر ایران» عبدالحسین نوشین، «بنیاد نمایش در ایران» ابوالقاسم جنتی عطایی، «نمایش و رقص در ایران» مجید رضوانی و .... .
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
بخش اول: تاریخنگاران ادبی
بخش دوم: ایرانشناسان روس
بخش سوم: ایرانشناسان غربی
بخش چهارم: مؤلفان گلچینهای ادبی
بخش پنجم: راویان داستان داستاننویسی
بخش ششم: نگارندگان تاریخچۀ شعر
بخش هفتم: گزارشگران سیر نمایش
پیگفتار
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
منابع مشابه بیشتر ...
لئوپلد فن رانکه: تاریخنگاری، روش و پاراداریم
گروهی از نویسندگاندر این کتاب به ترجمه و تدوین شش مقاله دربارۀ تاریخنگاری، روش و پارادایم رانکهای پرداخته شده است.
شرکت پل دزفول: تاریخنگاری جدید پل ساسانی
رضا مسعودینژادپل دزفول با وجود ترکیب چشمگیر و قدمتش تا کنون موضوع مطالعات وسیعی نبوده است و به نظر میرسد تاریخنگ
دیگر آثار نویسنده بیشتر ...
فرهنگ داستان نویسان ایران از آغاز تا 1390 (ویراست جدید)
حسن میرعابدینیبا توجه به اینکه فرهنگنامهها و کتابشناسیهای اختصاصی در هر موضوع، از کلیدهای تحقیق در آن موضوع به
شهروندِ شهرهای داستانی؛ زندگی و آثار سیدمحمدعلی جمالزاده
حسن میرعابدینیاین کتاب نخستین دفتر از «مجموعه کلاسیکهای ادبیات معاصر» است. این مجموعه به بررسی زندگی و فرآوردهه
نظری یافت نشد.