معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نویسنده در این کتاب به بیان مشخصات و انواع تصویرهای کتاب یا آثار ویژۀ کودکان پرداخته و این مسئلۀ مهم را مورد بحث و شناخت و نقد و بررسی و تحلیل و تقسیم‌بندی قرار داده است.

با توجه به اینکه «مصورسازی» کتاب‌های کودکان، ناگزیر با نقاشی رابطه‌ای نزدیک و تفکیک‌ناپذیر دارد و بسیاری را به‌سادگی اعتقاد بر این است که مصورسازی کتاب‌های کودکان، طبیعتاً نوعی نقاشی است، در نخستین گام باید با ارائۀ تعریفی از نقاشی و توضیحاتی دربارۀ آن، حد و حدود واقعی و حقیقی این رابطه روشن شود و باز برای اقدام به چنین عملی، با توجه به اینکه نقاشی عموما یکی از هنرهای اصلی به شمار می‌رود، باید به ارائۀ یکی از تعاریف ساده و پذیرفتنی از هنر پرداخت. یعنی اینکه ابتدا گفته شود هنر چیست و چه مشخصاتی دارد و آنگاه نقاشی به عنوان یک هنر تعریف شود تا معلوم شود چه مقدار از چیزهایی که عموماً و بر حسب عادت نقاشی نامیده می‌شود، بیرون هنر نقاشی می‌ماند. بعد نمایان می‌شود چه مشترکاتی بین هنر نقاشی و «مصورسازی آثار ویژۀ کودکان و نوجوانان» وجود دارد و چه تفاوت‌هایی.

هنر یعنی بیان متعالی و زیبای احساس، عاطفه و اندیشۀ انسانی است. هنرمند هم معمولاً و عموماً موضوع کار خود را خودش کشف و انتخاب می‌کند. هنر دستورپذیر، سفارش‌پذیر و بایستن‌پذیر نیست. پس هنرمند نقاش نیز موضوع کار خود خود کشف و انتخاب می‌کند و همین امر هم او را از فنی‌کارانی که صرفا با استفاده از مهارت‌های خود شبیه‌سازی می‌کنند یا رنگ‌رزی مستقل می‌کند. اما تصویرگر و گرافیست عموماً و معمولاً وقتی در موضع تصویرگر و گرافیست قرار دارند، موضوع کار خود را خود کشف و انتخاب نمی‌کنند، بلکه روش‌های خوب ارائۀ موضوع را می‌یابند و به کار می‌برند؛ بنابراین تصویرگر و گرافیست، تابع احساسات و عواطف و اندیشه‌های هنری خود نیستند، بلکه فقط بخش کوچکی از عاطفه و احساس خود را به جنبه‌های هنری اثر وامی‌سپارند و الباقی قدرت خود را صرف تعقل منطقی و تطبیق دادن اندیشمندانه و آگاهانۀ شکل با مضمون ـ تحت شرایطی خاص ـ می‌کنند.

پس در تعریف باید گفت: مصورسازی یا تصویرگری آثار ویژۀ کودکان، مشارکت تصویری است در بیان مفاهیم مطروح در آثار نوشته‌شده یا موضوع‌های انتخاب شده برای کودکان و نوجوانان به شکلی ظریف، مفید و مؤثر به مدد مجموعه‌ای یا برخی از ابزارهای هنرها و فنون بصری.

تصویرگری رشته‌ای است تولیدی ـ خلاقه، فنی ـ هنری، مربوط به کودکان و نوجوانان، مستقل از نقاشی و گرافیک و مستقل از جمیع هنرها و خرده‌هنرها و صنایع دستی ظریف، اما نیازمند به همۀ اینها به خصوص گرافیک، نقاشی، عکاسی و پیکره‌سازی و رشته‌ای است که از روان‌شناسی کودک، طب کودکان، تعلیم و تربیت، هوش‌شناسی، علم رشد و به طور کلی کودک‌شناسی و نیز فنون و صنایع دستی و هم عواطف و احساسات انسانی تغذیه می‌کند تا به بخشی از نیازهای تصویری یا بصری کودکان و نوجوانان پاسخ بدهد. تصویرگری عملا نگاه به حال و آینده دارد، نه به حال (که گرافیک معمولاً چنین است) و نه به آینده (که هنر عمدتاً چنین است).

در این کتاب که متشکل از دو موضوع به هم پیوسته است، در کتاب اول به تعریف تصویرگری (مصورسازی) و مشخصات و اهداف مصورسازی پرداخته شده و در کتاب دوم مراحل خلق و تولید تصویر، ابزارها و روش و شیوه‌های مصورسازی، جایگاه تصویر در کتاب و نحوه نگاه کودک به تصویر بررسی شده و در پایان نیز به طور مختصر دربارۀ تصویرگران کنونی و برخی از آثار آنها مطالبی بیان شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

1. چند تعریف از تصویرگری (مصورسازی)

2. چند کلمه‌ای به عنوان تاریخچه

3. اهداف مصورسازی

4. مشخصات تصویر

5. آنچه یک تصویرگر خوب باید داشته باشد

و در پایان کتاب اول: تصاویر

کتاب دوم

یک یادداشت

1. مراحل خلق و تولید تصویر

2. جایگاه تصویر در کتاب رابطۀ موضوع و یا تصویر از نظر مکانی

3. ابزارها، روش‌ها، سبک‌ها و شیوه‌های مصورسازی

4. کودک چگونه به تصویر نگاه می‌کند؟

5. مشکلات کنونی مصورسازی در میهن ما

و در پایان کتاب دوم

یک فصل الحاقی: سخنی کوتاه در باب تصویرگران ما و برخی از آثار ایشان