رمان و آرمان: فراز و نشیب رمان اجتماعی در ایران
خلاصه
رمان اجتماعی مهمترین قالب داستانی است؛ گستردگی این نوع رمان نشاندهندۀ دغدغه و اهمیتی است که نویسندگان معاصر در هر سرزمینی به جامعه خودشان داشتهاند.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
رمان اجتماعی مهمترین قالب داستانی است؛ گستردگی این نوع رمان نشاندهندۀ دغدغه و اهمیتی است که نویسندگان معاصر در هر سرزمینی به جامعه خودشان داشتهاند. برای اینکه با فرازوفرود رمان اجتماعی در کشورمان آشنا شویم، بهتر است ابتدا راه را با تعریف این رمان آغاز و زمینههای پیدایش آن را در ادبیات ایران و جهان به صورت مصداقی مرور کنیم و ویژگی و ملاکهای آن را بشناسیم تا در نهایت، رویکردهای چهارگانه اعتراضوار، طغیانآلود، آشوبناک و انتقادآمیز نویسندگان این نوع رمانها را در بستر جامعه کشف کنیم. این مسیر در این کتاب پیش روی خواننده مدنظر قرار گرفته شده است.
از نظر جامعهشناسان، رمان سرگذشت جستجویی تباه است؛ جستجوی ارزشهای راستین در جهانی که آن نیز در سطحی بسیار گسترده و به گونهای متفاوت تباه است. جامعه یک پدیده پویا و در حال دگرگونی است؛ پیوسته عوامل درونی و بیرونی بر آن تأثیر میگذارند و تغییرش میدهند. جلوههای زندگی اجتماعی گسترده و متنوع هستند و شناخت و ارزیابی جامعه با ابزار متعدد ممکن است. یکی از راههای شناخت هر جامعه، مراجعه به داستانهایی است که به وسیله نویسندگان آن جامعه و درباره آن نوشته میشود. داستاننویس به دلیل نوع نگاه و شیوه تمرکز بر مسائل اجتماعی و مناسبات بین افراد و خانوادهها و طبقات اجتماعی، نادیدههایی را میبیند و به تصویر میکشد که دیگران بهراحتی قادر به درک یا تفسیر آن نیستند. توصیف و بازسازی یک جامعه در داستان تنها ارائه اطلاعات صرف نیست، بلکه نویسنده با گزینش فضا و شخصیتها تحلیل خود را از جامعه اطرافش نشان میدهد و با دقت در آثار داستانی اجتماعی میتوان به شناخت دقیقتر و جامعتری از جامعه و مردم دست یافت. جامعه در شرایط کنونی و در حال جریان معمولاً بهدرستی قابل شناسایی نیست. جریانهای موقت و گذرا در کنار جریانهای اصیل و ماندگار حضور دارند و معمولاً پس از گذشت چند سال یا دهه میتوان بهدرستی جامعه را ارزیابی کرد؛ اما بررسی داستانهای اجتماعی گذشته نشان میدهد نویسندگان در زمان خودشان و در شرایط مبهم و تاریک، سعی در حدس مسیر حرکت اجتماع داشتهاند. بعضی از تشخیصهای آنها بجا بوده و حال که زمان سپری شده، میبینیم که پیشبینی بعضی از وقایع خیلی زودتر از انجامشدن آنها در داستان اتفاق افتاده است. داستان به خوانندهاش کمک میکند به کسب بصیرتی مشخصتر از واقعیت دست یابد که از درک اشیا بر اساس شعور متفاوتتر است. با دقت در رمانهای اجتماعی ـ چه در غرب و چه در ایران ـ میتوان فهمید که منتقدبودن نویسنده، اقتضای رمان است؛ پیش از آنکه مصیبتی فرا رسد، آن را ببیند و هشدار دهد و موضعگیری کند تا حقایق مغفول را بیان کند.
در این کتاب کوشش شده ابتدا به اختصار تعریفی از داستان اجتماعی ارائه شود، سپس تاریخچه آن در دنیا و ادبیات ایران بررسی شده است. در پی آن مهمترین رمانهای اجتماعی در ایران معرفی و تحلیل شدهاند.
ملاک انتخاب داستانها بر اساس پراکندگی زمانی در این نود سال و تنوع موضوعی و اجتماعی داستان بوده است. شاید بتوان گفت بیشترین تعداد رمان و داستان کوتاه ایرانی، اجتماعی است. داستانهایی که در این کتاب معرفی شدهاند، به ترتیب عبارتند از: تهران مخوف (1301)، زیبا (1307)، دختر رعیت (1331)، نیمه راه بهشت (1332)، سووشون (1348)، جای خالی سلوچ (1358)، گامهای پیمودن (1360)، زمین سوخته (1361)، بیوتن (1387) و نگران نباش (1387).
در این کتاب در نهایت ایجاز خطوط اصلی و مقدمات بحث ارائه شده تا الگویی باشد برای دانشجویان و سیری از فراز و فرود رمان اجتماعی را نشان دهد.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
مقدمه
بخش اول: کلیات
گفتار اول: پیشینۀ تحقیق
گفتار دوم: رمان چیست؟
گفتار سوم: رمان اجتماعی چیست؟
گفتار چهارم: زمینۀ پیدایش رمان اجتماعی
گفتار پنجم: رمان اجتماعی در ادبیات جهان
گفتار ششم: ملاکهای رمان اجتماعی
گفتار هفتم: رمان اجتماعی در ایران
بخش دوم: بستر سیاسی و فرهنگی رمان اجتماعی در ایران
گفتار اول: دوره اول: نوزادی، شگفتزدگی (1304 ـ 1320)
گفتار دوم: دوره دوم: کودکی، اعتراض (1320 ـ 1332)
گفتار سوم: دوره سوم: جوانی، طغیان (1332 ـ 1357)
گفتار چهارم: دوره چهارم: بلوغ، آشوب (1357 ـ 1368)
گفتار پنجم: دوره پنجم: پختگی، انتقاد (1368 ـ 1390)
نتیجهگیری
پربازدید ها بیشتر ...
مطالعات ادبی هرمنوتیک متنشناختی
مهیار علویمقدمتأویل و رویکرد هرمنوتیکی، باعث افزایش بهرهگیری هر چه بیشتر خواننده از ارزشهای شناختهنشدۀ متن میش
پابرهنه در برادوی: زندگی و آثار نیل سایمون
مجید مصطفوینیل سایمون (1927 ـ 2018) یکی از پرکارترین، موفقترین و محبوبترین نمایشنامهنویسان جهان و یکی از بهت
نظری یافت نشد.