معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هر قدر نوشته‌ای امکان خوانده‌شدن و فهمیده‌شدنش ـ با توجه به ویژگی‌های خواننده و با حفظ تمامی مفاهیم و مسائلی که مدنظر نویسنده است ـ بیشتر باشد، آن نوشته به هدف نوشتن نزدیک‌تر است و تمام قواعد، قوانین و اصول نوشتن ـ در جهات مختلف ـ اجباراً باید مطیع آن اصل یا اصولی باشد که آسان‌تر خوانده‌شدن و سریع فهمیده شدن را ممکن می‌سازد. عموما و معمولا موضوع و مفهوم مورد بحث در نوشته و ویژگی‌های خواننده، به عنوان عواملی بسیار تعیین‌کننده و جهت‌دهنده، شکل نوشتن، حدود کاربرد واژه‌ها، اصطلاحات، ترکیبات و بافت و ساختمان جمله‌ها را مشخص می‌کنند؛ ولی رسم‌الخط معمولاً جز در مواردی نادر، از این اصل کلی ثابت برکنار است و همۀ نویسندگان مسئول و متعهد و ناخودبزرگ‌بین موظف‌اند برای وصول به رسم‌الخطی یگانه و متشابه و البته علمی و منطقی تلاش کنند.

زبان وسیلۀ ایجاد ارتباط است و هر قدر ارتباط را ساده‌تر و ممکن‌تر سازد، زبانی صحیح‌تر و استوارتر است. ایجاد ارتباط بدون قصد و هدف معین معنی ندارد؛ یعنی ذات ارتباط که در این بحث صورت نوشتن و خواندن دارد، خود دارای هدف یا اهدافی است. هدف از ایجاد ارتباط برای یک نویسنده از طریق نوشتن، ارائۀ اطلاع یا اطلاعاتی است که به نظر و اعتقاد نویسنده وقوف بر آنها و مدنظر قراردادن آنها در تفکر و عمل برای خواننده سودمند است.

نویسندگان ویژۀ کودکان و نوجوانان هدف‌شان این است که در وهلۀ اول کودکان و نوجوانان نوشته‌های آنها را بخوانند یا بشنوند و بفهمند و حس کنند و در مرحلۀ نهایی هدف‌شان این است که به یاری این نوشته‌ها و مفاهیمی که در نهاد این نوشته‌ها وجود دارد، به شادی، سلامت جسم و روح، بهزیستی، رشد ایمان و اعتقاد، رشد تمایل به مبارزه با طبقات ستمگر و اقشار فاسد و در مجموع آسایش و خوشبختی کودکان و نوجوانان کمک کنند، یا همۀ اینها را به وجود بیاورند، یا در به‌وجودآوردن اینها سهمی داشته باشند یا کودکان را آنگونه بار آورند که در آینده در خدمت اندیشه‌های ملی و انسانی و آرمان‌های والای بشری باشند.

یکی از اساسی‌ترین و ملموس‌ترین اصولی که نویسنده را به هدف‌هایش از نوشتن برای کودکان و نوجوانان نزدیک می‌کند، نوشتن به‌گونه‌ای است که کودک بتواند نوشته را بخواند، راحت بخواند، بشنود، بفهمد، حس کند و در صورت لزوم به یاد بسپارد و در همه حال مجموع این اعمال تا حد ممکن به‌آسانی و روانی انجام پذیرد. برای اجرای چنین اصلی باید به جستجوی قواعد و قوانین خاص و مسلّم و پایداری پرداخت که تا حد امکان تعمیم‌پذیر باشد و دارای کلیت.

آنچه در این کتاب آمده، گزارشی است مختصر ار تجربیات و آزمایش‌های نویسنده در باب فارسی‌نویسی برای کودکان و اصولی است که کم و بیش به مدد مواجهۀ مستقیم با مشکل به قصد یافتن راه‌های حل فراهم آمده است. کتاب در پنج بخش سامان یافته که در بخش اول مشخصات واژه‌ها در نوشته‌های ویژه برای کودکان تبیین شده است. مباحث این بخش ذیل این دو عنوان آمده‌اند: حدود تنوع واژه‌ها و تعداد آنها و واژه‌هایی عموما و معمولا نباید به کار روند.

 ویژگی اصلی جمله‌هایی که برای کودکان نوشته می‌شود، کوتاهی و سادگی آنهاست. مشخصات جمله‌ها در نوشته‌های ویژۀ کودکان در بخش دوم بررسی شده است.

فارسی سالم یا فارسی محاوره‌ای نکته‌ای است که در بخش سوم کتاب بدان پرداخته شده است. فارسی کتاب‌های کودکان نباید شکسته و محاوره‌ای باشد؛ به چند دلیل از جمله اینکه فارسی سالم و کتابی برای همۀ کودکان قابل درک است، اما شکستن، محاوره‌ای و عامیانه‌کردن همین فارسی فقط برای معدودی از کودکان قابل فهم است.

اصولی که باید در رسم خط فارسی ویژۀ کودکان مدنظر قرار بگیرد، همان اصولی است که در همه حال باید مدنظر باشد و تفاوت چندانی بین رسم خط فارسی کودکان و بزرگ‌سالان وجود ندارد. این مطلب عنوان بخش چهارم این کتاب است.

واژه‌ها معمولاً دارای گذشته، زندگی خاص و ویژگی‌هایی هستند و در هر نوشته به ویژه در نوشته‌های ویژۀ کودکان باید به تمامی این نکات توجه شود. رابطۀ موضوع، مفهوم و هدف با ساختمان و سبک نوشته در بخش پایانی کتاب تبیین شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

1. مشخصات واژه‌ها در نوشته‌های ویژۀ کودکان

2. مشخصات جمله‌ها در نوشته‌های ویژۀ کودکان

3. فارسی سالم یا فارسی محاوره‌ای؟

4. رسم خط فارسی در نوشته‌های ویژۀ کودکان

5. رابطۀ موضوع، مفهوم و هدف با ساختمان و سبک نوشته