معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بحث مدرنیزم در شعر ترک را چگونه و از کجا باید آغاز کرد؟ پاسخ این سؤال چگونگی دریافت از مدرنیزم را به‌روشنی نشان خواهد داد. در این کتاب بحث مدرنیزم در شعر ترک از سال‌های 1860 آغاز و چگونگی تأثیر مدرنیته در ادبیات بررسی شده است. هرچند بررسی مدرنیزم از سال‌های 1860 آغاز شده، امان قطۀ عزیمت نویسنده موج نوی دوم است. دلیل اصلی آغاز بحث دربارۀ مدرنیزم در شعر ترک از سال 1860، درک مخالفت‌های ابراز شده نسبت به شعر موج نوی دوم است. نمونه‌های موج نوی دوم برای نخستین بار در مجله‌های 1953 ظاهر نشده، اما مخالفت تئوریک با این شعر از 1956 به بعد آغاز شده است. این مخالفت ظاهراً زادۀ واکنش‌های زیبایی‌شناختی مراحل نخستین مدرنیزاسیون ترکیه است.

بخش نخست کتاب دلیل عدم ترسیم مرزهای مدرنیزم را بررسی خواهد کرد. اطلاعاتی که با عنوان فرعی عدم تعریف مدرنیزم ارائه شده، می‌تواند مانند موضوعات مرتبط با ادبیات غرب جلوه کند؛ اما نویسنده بنا ندارد مدرنیزم ترکیه را با تأکید بر تقدم ادبیات غرب تفسیر کند. در عنوان فرعی بعدی مفهوم استقلال زیبایی‌شناختی به عنوان شکل‌دهندۀ مدرنیزم مطرح شده است. آخرین عنوان فرعی این بخش عبارت است از «عبور از تسجیل نیستی». این بیان که اختصاص به نوردان گوربیلک اختصاص دارد، به این دلیل انتخاب شده که می‌تواند مشخص کند در بحث از مدرنیزم ترکیه، از چه رویکردهایی باید پرهیز کرد.

در قسمت اول از بخش دوم کتاب، ضمن بررسی اینکه جامعۀ ادبی مدرن پیرامون کدام اندیشه‌های شکل گرفته، تلاش شده مفاهیم یاری‌گر در درک پروسه رساتر شود. با وجود تعلق سخن «ما ادبیات دیروزی نداریم» به نوراله آتاچ، بررسی ادبیات دورۀ تنظیمات، یعنی مدرن‌های نخستین، در این بخش می‌تواند عجیب نماید. هر قدر هم که در این کتاب دورۀ تاریخی مشخصی مدنظر باشد و از زاویۀ تاریخی به اندیشه‌های مرتبط با پیدایی ادبیات مدرن نگریسته شود، باز هم نباید استمرار مفهومی را نادیده گرفت. بر همین اساس هم باید فاصلۀ زمانی میان ضیا پاشا و نامیق کمال با نوراله آتاچ را به لحاظ مفهومی، فاصله‌ای کوتاه ارزیابی کرد. در شکل‌گیری این بخش، بر اثرگذاری مفهوم «جامعۀ ادبی» که با الهام از مفهوم «جامعۀ هنری» پتر بورگر به کار گرفته شده، تأکید وجود دارد. بنابراین جامعۀ ادبی به موازات اینکه هم وسیلۀ آفرینشگر است و هم ویرانگر، در رابطه با ادبیات، مجموعۀ افکاری است که در دورۀ زمانی ویژه‌ای حاکم بوده و تأثیر بسیاری در دریافت اثرها داشته است. به عبارت دیگر جامعۀ ادبی محدود به مجموعۀ آثار ادبی نبوده، همۀ اندیشه‌های رایج و اثرگذار بر ویرانگری، آفرینندگی و استعداد ادراک‌پذیریشان را شامل می‌شود.

شعر هجایی که یکی از دلایل دگرگونی بنیادین در شعر ترکی است، در ادامۀ مدرن‌های نخستین و با سرفصل «تهجی مدرنیزم» به کار گرفته شده است. شعر هجایی میان انواع شعر ترک از جایگاه برتری برخوردار است.

«سنت مدرن» عنوانی است برای بررسی اشعار احمد هاشم، یحیی کمال و ناظم حکمت. گزینش این سه شاعر بازتاب جایگاه مرکزی آنها در همۀ بررسی‌هایی است که تاکنون دربارۀ مدرنیزم به عمل آمده است. در این بخش آنها از زاویۀ شاخص‌های زیبایی‌شناختی مدرنیزاسیون ترکیه بررسی شده‌اند.

بیان «شعر مقبول» در عنوان بخش مرتبط با شعر غریب، ارجاعی است به کتاب «هم‌وطن مقبول» از فسول اوستل که اندیشۀ هم‌وطنی در ترکیه را به چالش می‌کشد. به دلیل پیوندی که بین شعر غریب و هم‌وطن موردنظر جمهوریت وجود دارد، چنین عنوانی آمده است. در این بخش تلاش شده با طرح استراتژی متنی شعر غریب و پیوندی که بین این استراتژی و مدرنیته وجود دارد، تأکیدی بر اهمیت تاریخی برآمده از استراتژی متنی آن نیز انجام شود.

بخش سوم کتاب شامل دو قسم است که هر دو به موج نوی دوم مرتبط می‌شود. در قسمت نخست دلایل تاریخی ظهور موج نوی دوم و چگونگی واکنش‌هایی که با آنها روبرو بوده، بررسی می‌شود و اینکه موج نوی دوم در چه شرایطی امکان ظهور می‌یابد و این کتاب تا اینجای مباحثاتش چه دستاوردهایی داشته است. در قسمت دوم از این بخش نیز استقلال موج نوی دوم از نزدیک بررسی شده و توضیح داده می‌شود که استقلال حاصل رهایی ادبیات از چه چیزهایی است. هم‌زمان با تأکید بر موج نوی دوم به عنوان شعری که می‌کوشد از سیاست و اخلاق فاصله بگیرد، تلاش شده پاسخی به اینکه چرا باید شعر واقعی از این دو عرصه به دور باشد، پیدا کرد. در ادامه بررسی می‌شود که نوآوری این شیوه در رابطه با جهانی که هم زبانی است و هم موضوع تمثیل چه خواهد کرد.

در پایان کتاب نیز نتیجه مباحث به صورت خلاصه آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت مترجم

پیش‌گفتار

درآمد

بخش نخست: مدرنیته، مدرنیزم و ترکیه

بخش دوم: شکل‌گیری ادبیات مدرن

مدرن‌های نخستین: ما ادبیات دیروزی نداریم

تهجی مدرنیزم: نر بر سرمان فینه، نه در شعرمان عروض

سنت مدرن: پیدایی آهنگ در سکوت مدرن

شعر مقبول: تا امروز هیچ شعری وجود نداشت

بخش سوم: مدرنیزم در موج نوی دوم

مقاومت در برابر استقلال زیبایی‌شناختی: شعر مخالف قانون اساسی است

تجربۀ استقلال: و کولی کاملا متفاوتی در نوک سرنا

نتیجه