معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

فرهنگ عامه یا فولکور در متن زندگی اقوام و ملت‌ها جریان دارد و به شکل‌های گوناگون خود را نمایان می‌سازد. راز و رمزها و پیچیدگی زندگی، انسان را وادار نموده که در ورای مسایل عادی و پیش پا افتاده، به دنبال پاره‌ای از عوامل سرنوشت‌ساز و گاه ناشناخته بگردد. برای آدمی باور این نکته که زندگی او همین است که هست و پیوندی، هر چند مبهم و ناشناخته، با دنیای برتر و عوالم غیب ندارد، دشوار است. در سایۀ چنین تصوری، بسیاری از معتقدات بشر، از قدیم‌ترین ایام تا روزگار کنونی، شکل گرفته و باعث شده جنبه‌های مهمی از زندگی انسان‌ها، به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، با عقاید، باورها و آدابی پیوند یابد که مجموعۀ آنها فرهنگ عامه و فولکلور را می‌سازد. رواج فرهنگ عامه میان ملت‌هایی که از پیشینۀ تاریخی طولانی‌تری برخوردارند، به مراتب بیشتر و کامل‌تر از ملت‌هایی است که سابقه‌ای اندک دارند.

فرهنگ عامه یکی از موضوعات پردامنه است که امروزه توجه جوامع بشری به ارزش و اهمیت آن بیش از پیش جلب شده است. کمتر کشوری را می‌توان سراغ گرفت که فرهنگ مردم جامعه‌اش را به فراموشی سپرده باشد. تحقیق دربارۀ اعتقادات عوام نه‌تنها از لحاظ علمی و روانشناسی قابل توجه است، بلکه برخی از نکات تاریخ فلسفی و تاریخی را نیز برایمان روشن خواهد کرد.

این کتاب در برگیرندۀ بخش عمده‌ای از باورها و اعتقادات رایج در میان مردم استان کرمان است. پاره‌ای از این باورها امروزه موضوعیت خود را از دست داده‌اند و کسی در زندگی عملی بدان‌ها پایبند نیست. اما برخی دیگر همچنان زنده‌اند و به مناسبت‌های مختلف مردم بدان‌ها پایبندند. نفوذ باورها در ناخودآگاه جمعی مردمان تا حدی است که غالب افراد، حتی تحصیل‌کرده‌ها و روشنفکران، نسبت به اجرا و پایبندی یا پرهیز از آنها خود را موظف می‌دانند.

گویا برای آنکه تحت تأثیر ناشناخته و مرموز ماورایی قرار نگیرند، سعی می‌کنند حریم آنها را نشکنند.

باورها گسترۀ وسیعی از رفتارهای فردی و اجتماعی جوامع را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند و تحت تأثیر باورها بسیاری از اعمال و کارها یا به وقوع می‌پیوندند یا آدمی به دلیل هراس از تأثیر احتمالی سوء مربوط به یک باور، از انجام کارها یا اعمالی خاص چشم‌پوشی می‌کند. از لحاظ زمینه‌های بروز و ظهور نیز باورها در حوزه‌های متعدد و متنوعی قابل جای‌دهی هستند. به عبارت دیگر زمینۀ بروز باورها از لحظۀ تولد و نوزادی و حتی پیش‌تر از آن، از هنگام بارداری مادر تا لحظۀ مرگ و سرنوشت روان بعد از مرگ را شامل می‌شوند. از این چشم‌انداز هر بخش از زندگی که در معرض تهدید بیشتری قرار می‌گرفته یا هراس دربارۀ آن بیشتر بوده، زمینۀ مناسب‌تری را برای ایجاد خرافه‌ها و تنوع باورها در اختیار آدمیان قرار داده است.

شیوۀ جمع‌آوری یافته‌های این پژوهش میدانی است. تقریباً تمام باورها ضمن گفتگو با مردم که در حقیقت صاحبان اصلی فرهنگ عوام هستند و به  خصوص سالخوردگان جمع‌آوری شد.

در این مجموعه هر چند تکیه اصلی بر استان کرمان است، ولی از آنجا که این استان پاره‌ای وسیع از سرزمین پهناور ایران می‌باشد، مقدار قابل ملاحظه‌ای از باورهای منطقه، در شمار باورهای همگانی ایرانیان است و در مناطق دیگر نیز رواج تام دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

روش‌کار

کتابنامۀ مقدمه

ازدواج و زناشویی

زن باردار

نوزاد

چشم‌زخم

بیماری‌ها و طب عامیانه

اشیاء، سنگ‌ها، جواهرات و خواص آنها

برآمدن حاجات

افسون و جادوگری

پدیده‌های طبیعی

پرندگان

حیوانات و دام ودد

خزندگان، گزندگان و حشرات

گیاه‌ها، میوه‌ها و دانه‌ها

پیش‌بینی‌ها

تفأل و تطیر

جشن‌ها و اعیاد

خواب و تعبیر آن

ساعت، روز، وقت

مسافرت

مهمان

نجوم

خوش‌یمن و بدیمن

قیافه‌شناسی

قضا و بلا

موجودات وهمی و خیالی

پیدا کردن دزد و اشیای دزدیده شده

احکام عمومی و دستورها

قربانی

گوناکون

مرگ

نتیجه‌گیری و جمع‌بندی مطالب