معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

جهان ملک‌خاتون از شاعران بزرگ قرن هشتم است؛ شاعری که در اشعار عاشقانۀ حافظ حضوری آشکار دارد. استقلال فردی، آزادگی، شجاعت، سخنوری، زیبایی افسون‌کننده و نکته‌گویی این شاعر ستایش‌برانگیز است. این نخستین کتابی است که مستقل دربارۀ زندگی و زمانۀ این بانوی سخنور نوشته می‌شود.

اگر ولادت جهان ملک‌خاتون را 726 یا 727 بدانیم، او هنگام مرگ پدر، جوانی هفده ـ هیجده ساله بوده است. مادر جهان ملک‌خاتون، خواهر یا دختر غیاث‌الدین محمد بود. جهان در دوران فرمانروایی پدر در ناز و نعمت زندگی می‌کرد؛ اما قتل پدر این بانوی حساس و شاعر را با بحران عاطفی بزرگی روبرو کرد. بعد از پدر، عمویش شاه ابواسحاق اینجو بر تخت سلطنت نشست که فرمانروایی خوش‌باش، بخشنده و آزاده اما عهدشکن بود. از زندگی خصوصی ملک‌خاتون آگاهی اندکی در دست است؛ اما به روایت بعضی از تذکره‌ها در این سال‌ها این بانوی جوان، زیبا و سخنور مجالس مناظره برپا می‌کرد و در این مجلس، شاعران و ادیبان شیراز حضور می‌یافتند و گاهی ملک‌خاتون نیز یک طرف مناظره بود. این شاعر حساس، آزاده و بی‌پروا مرگ نزدیکان، قتل پسرعموی ده‌ساله، فرار همسر، فرار، آوارگی و قتل عمویش شاه ابواسحاق (758 هـ.ق) را تاب آورد، از شیراز نگریخت و تا آخرین لحظۀ زندگی ستایشگر عشق باقی ماند.

در چشم‌انداز کلی از زندگی و دیوان شعر جهان خاتون چنین برداشت می‌شود که این شاعر آزاده در دوران حکومت امیر مبارز و حکومت طولانی شاه شجاع، در انزوا و فقر و پریشانی زیست، قناعت پیشه کرد و نان خود را آلودۀ منت دیگران ننمود. سال‌مرگ او به‌درستی معلوم نیست؛ اما تا سال 784 زنده بود؛ زیرا جهان خاتون در مدح سلطان احمد جلایری شعری گفته که او در این سال به سلطنت رسیده است.

نخستین بار سعید نفیسی در مقاله‌ای با عنوان «حافظ و جهان ملک‌خاتون» به مناسبات و دوستی بین این دو شاعر اشاره کرده است. سال‌ها بعد پروین دولت‌آبادی به شباهت اشعار این دو می‌پردازد و به شکل ظریفی اشاره می‌کند منظور خردمند در این غزل، جز زنی ادیب نمی‌تواند باشد:

منظور خردمند، آن ماه که او را                                 با حسن ادب، شیوۀ صاحب‌نظری بود

نویسنده در این کتاب ابتدا شمه‌ای از زندگی ملک‌خاتون را آورده و سپس به ارتباط بین حافظ و جهان ملک‌خاتون پرداخته است. در این بخش از شباهت غزل‌های این دو سخن گفته و همچنین عاشقانه‌هایی که حافظ برای ملک‌خاتون گفته و همچنین ملک‌خاتون برای حافظ گفته را نیز بیان کرده است.

فهرست مطالب کتاب:

سخنی با خوانندگان

طلوع و غروب خاندان اینجو

زندگی جهان ملک‌خاتون

وفات جهان ملک‌خاتون

نقش تاریخی زنان در قرن هشتم

سیمای جهان ملک‌خاتون

حافظ شیرازی و جهان ملک‌خاتون

افسانۀ شاخ نبات

محبوب واقعی حافظ

شباهت غزل‌های جهان خاتون و حافظ

شباهت‌های دیگر در دیوان‌های جهان خاتون و حافظ

جهان ملک‌خاتون و حافظ در پاسخ به یکدیگر

عاشقانه‌های حافظ برای جهان ملک‌خاتون

و چند غزل عاشقانۀ دیگر از جهان ملک‌خاتون

کتاب‌نما