معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب حاوی مقالات و اشعار نویسندگان و شعرای شناخته‌شدۀ کشور دربارۀ زندگی، آثار و مرگ صمد بهرنگی است.

صمد بهرنگی نامی آشنا برای علاقمندان به کتاب و مطالعه در زمینه آثار اجتماعی و ادبیات کودک و نوجوان است. معلم، منتقد اجتماعی، مترجم و داستان‌نویسی که آثار درخشان و ماندگاری را در تاریخ ادبیات داستانی ایران به ثبت رساند و با مرگ دلخراشش در سن 29 سالگی در یادها ماندگار شد.

مؤلف می‌نویسد: «از خود می‌‌پرسیم: چطور شد که صمد بهرنگی آن ساده‌مرد روشن‌بین به چنین محبوبیتی رسید؟ آیا او با خواهش و تمنا و رفیق‌‌بازی و نان قرض دادن به این و آن، در رنگین‌نامه‌ها به چاپ عکس‌های قد و نیم‌‌قد روشنفکرانه پرداخت؟… راستی چطور شد که بعضی از کتاب‌هایش در عرض یک ماه و نیم دو بار تجدید چاپ شد؟....»

بهرنگی را به عنوان یکی از تأثیر‌گذارترین نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان ایران می‌شناسیم. آثار او در طی سالیان گذشته همچنان جزو پرخواننده‌‌ترین کتاب‌ها هستند. سادگی روایت‌‌های بهرنگی در کنار بهره‌‌گیری او از فرهنگ غنی آذربایجان و استفاده از ادبیات فولکلور، توانسته موجب ماندگاری آثارش شود. یکی دیگر از ویژگی‌های آثار او، مبارزه با خرافات و کوشش برای بیرون کردن موهومات از ذهن کودکان است.

«خصلت بارز داستان‌های بهرنگی، خصلتی است که در آن توجه به پویایی زندگی و مردمی است که جهان پیرامون ما را می‌سازند و این حقیقت زنده و پویاست که هر خواننده‌ای را به سوی خود می‌کشد؛ زیرا دلالت واقع‌گرایانه‌شان نمایان‌ترین ویژگی این داستان‌هاست. این داستان‌ها بازآفرینی واقعیت‌های ملموس زندگی روزمرۀ مردم است. واقعیت‌هایی که ما را به تفسیر وا می‌دارند. ابعاد گوناگون این داستان‌ها، همانند زندگی است. یک‌بعدی و تک‌چهره نیست. به همین علت است که خرد و کلان، کودکان و سالمند، هر کدام از ظن خود یار او می‌شوند و برداشت خود را و در نهایت آگاهی و لذتی را که باید، از خواندن آنها کسب می‌کنند». (ص 244)

در نوشتۀ خسرو گلسرخی دربارۀ صمد بهرنگی در این کتاب می‌خوانیم: «صمد بهرنگی با عشق به مردم و آتشی که از این عشق در سینه‌اش گر می‌گرفت، چشم‌انداز محرومیت‌های جامعه را با درنگ در تضادهایی که خاستگاه این حرمان‌ها است در آثارش تصویر کرد. «بهرنگ» این معلم محرومان از بچه‌ها آغاز کرد، جان‌مایه‌اش را از بچه‌های محروم گرفت و بدان‌ها بخشید، این بخشش او به بچه‌ها آموخت که باید راهی جست تا ایستاد و گریاند. نمی‌توان مسیح‌وار آن سوی صورت را نیز آمادۀ خوردن سیلی کرد. او به بچه‌ها فهماندکه هیچ بچه‌ای پولدار به دنیا نمی‌آید. پدر اگر بی‌نان به خانه باز می‌گردد، گناهی ندارد. این علتی دارد و اگر تن‌پوش ژندۀ او در مدرسه تحقیر برایش می‌خرد، علتی دیگر». (ص 455)

در این چاپ کتاب بخشی از خاطرات «حمزه فراهتی» در مورد مسافرت به ارس و ماجرای صمد و برخورد اطرافیان، برای اولین بار به صورت کامل آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

سال‌شمار

فعالیتی تازه در زمینۀ ادبیات کودکان/ م. ح. آراز

این کار بزرگ هنوز بلاتکلیف مانده/ م ـ آزاد

صمد و افسانه عوام/ جلال آل‌احمد

صمد بهرنگی نقطه عطفی در ادبیات انقلابی کودک/ محمود احیایی

صمد معلم مهر و خشم/ علیرضا اسکندریون

معلمی که سراپا صداقت بود/ رضا انزایی‌نژاد

اسطورۀ صمد و موشوع زبان/ رضا براهنی

یادی از صمد/ احمد بصیری

همراه صمد در تبریز/ اسد بهرنگی

اینک میلادی در گور/ اسد بهرنگی

یک اعتراض برای نمونه از میان صدها اعتراض/ اسد بهرنگی

تحلیل تطبیقی قصۀ ماهی سیاه کوچولو/ احمد بیانی

صمد بهرنگی؛ قصه‌نویسی برای کودکان/ احمد بیانی

صمد بهرنگی، معلمی دلسوز، نویسنده‌ای محبوب/ امیررضا بیگدلی

کنون ره او «بر کدامین بی‌نشان قله است، در کدامین سو؟»/ امیر پرویز پویان

در میان مردم/ حمید تبریزی

همکار خوب من/ مجید تبریزی وند

به بهانۀ سی‌امین سال مرگ بهرنگ/ علی‌رضا جباری

از کتاب زندگی و مرگ صمد بهرنگی/ اسماعیل جمشیدی

به یاد صمد بهرنگی/ نسیم خاکسار

نقدی بر اولدوز و کلاغ‌ها/ نسیم خاکسار

آغازگر راه نوین در ادب معاصر/ حسین خشکبار

راز ماندگاری صمد/ رضا خندان (مهابادی)

بخشی از: صمد جاودانه شد/ علی اشرف درویشیان

عاشق‌ترین غریق جهان/ علی اشرف درویشیان

صمد بهرنگی؛ معلمی وارسته، انسانی شریف و نویسنده‌ای شورش‌گر/ علی اشرف درویشیان

سلام، عمو بهرنگ!/ محمود دولت‌آبادی

افسانه محبت/ بهروز دهقانی

معلم خوبی که حکم کیمیا داشت/ رحیم رئیس‌نیا

تعهد، در فاصله فکر تا عمل/ بهرام رضاین

.... یاد می‌گرفت و یاد می‌داد/ عباسعلی رضایی

کندوکاو در مسایل تربیتی ایران/ حسن روزپیکر

یاد او/ علی‌اکبر ساعدی

هست شب، آری شب/ غلام‌حسین ساعدی

افسانه‌ای تا دورترین آبادی‌ها/ غلام‌حسین ساعدی

رو در رو، یا دوش به دوش/ غلام‌حسین ساعدی

معجزۀ آگاهی/ غلام‌حسین ساعدی

روزهای باران در تبریز/ فرج سرکوهی

ای کاش این هیولا هزار سر می‌داشت!/ احمد شاملو

صمد بهرنگی و ماهی‌های سیاه کوچک/ مهستی شاهرخی

رساله‌ای طولانی در باب سودای گفت‌وگو/ سیدعلی صالحی

نقدی بر کچل کفترباز/ محمدباقر صدری

نقدی بر کوراوغلو و کچل حمزه/ محمدباقری صدری

خاطره‌ای از آدمی که او را ندیده بودم!/ عمران صلاحی

قهرمان منفرد یا مجاهد حلق؟/ احسان طبری

ماهی سیاه کوچولو: سَفَر به آگاهی/ اسدالله عمادی

چنین بود صمد!/ لورانس فارسی

قصۀ راز کشندۀ ارس/ حمزه فراهتی

مرگ بهرنگ/ ع ـ فرزانه

معلم مردمی/ غلام‌حسین فرنود

او زبان مردم بود!/ غلام‌حسین فرنود

نام صمد/ ع. فناییان

نوآوری ممتاز/ قدسی قاضی‌نور

چرا صمد مرد؟/ اسلام کاظمیه

جنبش دانشجویی خارج از کشور و صمد بهرنگی/ کاظم کردوانی

دربارۀ صمد/ خسرو گلسرخی

خاطر‌ه‌ای از او/ خسرو گلسرخی

دربارۀ «فابل» با نگاهی به «ماهی سیاه کوچولو»/ کاوه گوهرین

صمد اسطورۀ آدم‌های ناتمام/ محمدهادی محمدی

بهرنگی در دهۀ 40/ اکبر معصوم بیگی

معلم عزیز چرا کتاب صمد را پاره می‌کنی؟/ ف ـ معلم

اولدوز و کلاغ‌ها و عروسک سخنگو/ حسن ملکی

صمد بهرنگی، افسانه‌ای ناتمام/ م. ع. موسوی فریدونی

ادبیات روستایی و اقلیتی و صمد بهرنگی/ حسن میر عابدینی

جانبدار و نه سرگردان/ علیرضا نابدل (اوختای)

جهان‌بینی ماهی سیاه کوچولو/ منوچهر هزارخانی

ماهی سیاه کوچولو، هنوز هوای دریا دارد/ کهتر یزدانی

بهرنگ و قصه‌هایش/ نیاز یعقوب‌شاهی

«صمد» چگونه رشد کرد؟

گفتگو‌ها:

گفتگو با بهروز دولت‌آبادی/ عباس قزوانچاهی

گفتگو با رحیم رئیس‌نیا/ علی‌اشرف درویشیان

گفتگو با غلام‌حسین فرنود/ علی‌‌اشرف درویشیان

زخم شیشه/ مفتون امینی

سکوت باغچه‌هایت .../ مفتون امینی

صمد کؤنلومده دیر/ اوختای (علیرضا نابدل)

قربانیمی قبول ایله آراز/ ب. ق. سهند

ارس! علی کاتبی

روشنایی خائن .../ نیاز یعقوب‌شاهی

سه شعر برای صمد بهرنگی، انسان، معلم و مبارز/ محمد خلیلی

زادۀ دریا/ شیرکوبی‌کس

دو بیتی

شب و ستاره/ عنایت وثوقی

سال مرگ صمد

اسد بهرنگی

نمایه کتاب‌شناسی صمد بهرنگی