معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

آنچه در این کتاب فراهم آمده است، جُنگی است از گفتگوهای محمود دولت‌آبادی با خبرنگاران مطبوعات در مسیر حدود ده الی بیست سال.

در مقدمۀ کتاب می‌خوانیم: «موضوع عمدۀ گفت‌وشنودها ادبیات است در معنای عام؛ ادبیات در معنایی که من درک می‌کنم و در موضوع آثارم. نیز بجا دربارۀ شخصیت‌های ادبی کشور تا آن اندازه که میدان و مجال سخن می‌بوده است».

برش‌هایی از کتاب:

در پاسخ به سؤالی دربارۀ درکشان از ادبیات ملی اینگونه پاسخ می‌دهند: «ممکن است این پرسش در ذهن شما ایجاد شود که «بسیار خوب، در حوزۀ کار خودتان به ما بگویید ادبیات ملی چیست»؟ اما از این زاویه هم نمی‌توانم نکته‌ای را روشن کنم؛ زیرا به تجربه می‌گویم که نویسنده با آنچه اصطلاحاً «همۀ وجود» نامیده می‌شود، می‌نویسد؛ پس نمی‌تواند یک مجموعۀ درهم‌گره‌خورده، پیچیده و انسجام‌یافته را به اجزای مشخصی تفکیک کند و زان پس نشان بدهد که این اجزا چنین و چنان کنار هم درهم چیده شده‌اند و مجموعه را پدید آورده‌اند و عنوان هم برای آن رقم بزند! به‌راستی چنین کاری مقدور نیست ..... بنابراین چنانچه آوردم تشخیص و شناخت ادبیات ملی از غیر آن در حوزۀ کار اه نقدونظر قرار می‌گیرد و بحث جالبی خواهد بود برای بخش ادبی یک نشریه؛ اما نویسنده مگر در کلیات بتواند سخنی بگوید. مثلا از نظر من هر آن اثری که در زبان یک ملت پدید می‌آید در حلقۀ ادبیات همان ملت قرار می‌گیرد و از زمرۀ ادبیات ملی شمرده می‌شود؛ به عنوان مثال آثاری چون امیرارسلان نامدار، چرند و پرند، بوف کور، قابوس‌نامه با وجود تفاوت‌های آشکارشان به لحاظ مضمون، پرداخت، ریخت و زمان نگارش در حوزۀ ادبیات ملی قرار می‌گیرند؛ زیرا هر پارسی‌زبانی قادر به خواندن آن آثار است .....». (ص 81)

دربارۀ مهم‌ترین مسئلۀ زندگی از دیدگاه محمود دولت‌آبادی در این کتاب می‌‌خوانیم: «خود زندگی مهم‌ترین مسئلۀ زندگی است؛ از آنکه زندگی یک جعبۀ دربسته و مجموع از چیزهای واقع و قطعی نیست تا بتوان آن چیزها را به خرد و کلان یا هر ردیف دیگری دسته‌بندی کرد و گفت کدام جزء آن مهم‌ترین مسئلۀ زندگی است. دلخوشی‌هایی از این دست وجود دارد ـ یا بگو دغدغه‌هایی ـ که گفته شود مثلا هنر، اقتصاد، فرهنگ، رفتار و .... اما نسبت به خود زندگی اینها جنبه‌هایی از زندگی هستند، گیرم بسیار هم مهم، اما مهم‌ترین مسئلۀ زندگی خود زندگی است که بسیار پیچیده‌تر است از وجوه و جنبه‌های آن. به‌راستی چیست این هیولای گنگ؟». (ص 112)

محمود دولت‌آبادی در ابتدای گفتگویی دربارۀ رسیدن به آنچه می‌خواسته بعد از نیم قرن نوشتن، اینگونه پاسخ می‌دهد: «من در نوشتن دنبال چیزی نبودم تا به آن برسم مگر خود نوشتن و از نظر من نوشتن یک ضرورت بود و من این ضرورت را به انجام رساندم و هنوز هم در حال انجامش هستم. به یادم ندارم هرگز چیز خاصی در ازای نوشتن خواسته باشم به دست بیاورم مگر امکان نوشتن و انتشار آن اگر ممکن بشود! البته آنچه در ابعاد اجتماعی ـ انسانی می‌خواسته‌ام در خلق آثارم عیان است و چیزی بیشتر از این برایم ارزش نداشت و ندارد، البته نان دسترنج خود را خوردن بسیار گواراست». (ص 121)

در این کتاب دربارۀ گفتگویی در خصوص نوشتن مجدد «کلیدر» با همین حجم می‌خوانیم: «بی‌گمان نه! و آری، آری اگر دقیقاً همان می‌بودم که بودم! اما نه، آن طور نخواهد بود، اگر تجربه به آن افزوده بتواند شد! من به بعضی افراد گفته‌ام اگر انتظار کلیدر دیگری دارید، جوانی را به من برگردانید. دعا کنید معجزه‌ای بشود و 27 تا 42 سالگی‌ام برگردانیده شود! اما در مسیر زمان، طبعاً آثار متفاوت می‌شوند. واقعیت این است همان‌طور که انسان حرکت می‌کند، در مسیر کار هم پالوده می‌شود. البته من هرگز نخواسته‌ام خودم را تکرار کنم، شما فکر می‌کنید که از کلیدر رسیدم به اثر استخوان‌سوزی مثل کلنل و بعد روزگار سپری‌شدۀ مردم سالخورده، سپس سلوک و آن مادیان سرخ‌یال .... اینها کاملا با هم متفاوتند و همه‌شان جانسوزند. به‌هیچ وجه فکرش را هم نمی‌کنم که خودم را تکرار کنم یا تکرار کرده باشم. اما آنچه کلیدر نامیده می‌شود، جبراً همین باید می‌بود که هست». (ص 130)

این کتاب دربرگیرندۀ 25 گفتگویی است که محمود دولت‌آبادی نویسندۀ شهیر و نامدار معاصر با مطبوعات و خبرنگاران مختلف انجام داده است و در این گفتگوها هم از زوایای زندگی خود و هم از آثار خود به‌وفور سخن گفته است.

گفتگوهایی که با نشریاتی مانند تجربه، اعتماد، یادآور، شرق و... در سال‌های مختلف انجام شده است و در موضوعات مختلف. در این گفتگوها دولت‌آبادی از مسائل مختلفی حرف زده است؛ از ماجراهای مختلف نوشته‌شدن و انتشار رمان‌های مشهورش مانند «جای خالی سلوچ»، «کلیدر» و ... تا نگاه‌های سیاسی‌اش در دوره‌های مختلف نسبت به پدیده‌های گوناگون مانند انتخابات. از سانسور گفته تا ماجرای پیچیده‌ انتشار «زوال کلنل». مبسوط از خاطرات زندان‌اش گفته تا تجربه‌هایش در تئاتر و سینما در مقام بازیگر و همچنین از سانسور و زندگی شخصی‌اش و البته روزگاری که از سر گذرانده. این بیست و پنج مصاحبه تنوع موضوعی بالایی دارد و چیدمان‌شان طوری‌ست که بتواند وجوه مختلف کار و زندگی این نویسنده‌ را برای مخاطبان‌اش نمایش دهد.