معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

پنجمین شماره از نشریۀ مطالعات ایرانی و نقد کتاب «ایرانشهر امروز» ویژۀ دی و اسفند 1395 منتشر شده است. این شماره در هشت بخش و به این ترتیب انتشار یافته است: مطالعات ایرانی، ادبیات معاصر، اندیشه و فرهنگ در جهان، نقد کتاب، مطالعات اسلامی در جهان معاصر، اسناد و نسخه‌های خطی، در جهان دانش و هنر و معرفی کتاب.

در بخش مطالعات ایرانی پنج نوشتار آمده است که در یکی از این نوشتارها، نویسنده نوروز و تحولات شکلی و معنایی آیین‌های آن را بررسی کرده است. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: «فرهنگ نوروز بر محور خانه و خانواده شکل گرفته و جشنی است در ارزش و اعتبار بخشیدن به نهاد خانواده. از ویژگی‌های بنیانی و از ارکان سازندۀ فرهنگ نوروز شادی و نشاط و طراوت‌آفرینی است. طراوت و شادی در نوروز نه‌تنها در طبیعت زیست‌بوم انسان، بلکه در اسباب و اشیا و آرایش خانه‌ها، رنگ‌های روشن جامه‌ها و چهره‌ها و حرکات و رفتار و گفتار مردم، به ویژه کودکان و نوجوانان جلوه می‌نماید». در ادامه نویسنده برخی از تحولات آیین‌های نوروز را بررسی کرده است.

در یکی دیگر از نوشتارهای این بخش آغاز رادیویی به زبان فارسی بررسی شده است. پس از جنگ جهانی اول جهانی، فارسی‌زبانان از دور و نزدیک با رسانۀ تازه‌ای روبرو شدند که خلاف دیگر رسانه‌های آن روزگار، مرز نمی‌شناخت. یک‌سویه بود و کاربردش نیازی به سواد و حتی معرفت چندان نداشت. چگونگی آشنایی مستقیم فارسی‌زبانان و فارسی‌دانان با این پدیده موضوع این نوشتار است. آنچه در این نوشتار آمده چکیده‌ای دربارۀ برآمدن آن است که به نظر نویسنده با گزارش سفر محمدرضا پهلوی ولیعهد از رادیو قاهره آغاز شده است. همین اشاره نشان می‌دهد که پخش رادیویی به زبان فخیم فارسی از بیرون مرزهای جهان فارسی‌زبان آغاز شد و رادیو تهران ششمین و رادیو کابل هشتمین رادیو از یازده یا دوازده رادیویی بودند که این زبان را به موج هرتزی سپردند.

نوشتار دیگری که در این بخش اهمیت زیادی دارد، دربارۀ فرهنگ نسل ایرج افشار است. در ابتدای این نوشتار آمده است: «در فاصلۀ سال‌های مشروطه تا پایان دهۀ 1320 شمسی، یعنی در یک دورۀ تقریباً پنجاه‌ساله، ما یک‌باره با نسلی روبرو می‌شویم که همت‌های عالی‌شان در تقویم و تنظیم تاریخ و فرهنگ ایرانی اعجاب‌آور است. این نسل عمدتاً در نیمۀ دوم قرن سیزدهم شمسی به دنیا آمده‌اند و در طول دورۀ مشروطه و سپس عصر پهلوی اول شخصیت‌های بانفوذ در عرصۀ فکر و فرهنگ و سیاست بوده و گذشته از آن ده‌ها شاگرد برجسته تربیت کرده‌اند که فضای دانشگاهی و تحقیقی ایران در قرن چهاردهم شمسی را ساخته است. هر یک از ایشان به نسل افشار، که در عهد پهلوی برآمد، چیزی ارمغان کرد. برخی از آنان مستقیم بر ایرج افشار جوان تأثیر داشتند یا در طول دوره بلوغ فکری و فرهنگی که او را ساخت مؤثر بوده‌اند. برای اینکه این نسل را بشناسیم، نگاهی کوتاه به فهرست بلند نام‌داران این دوره، که خود گویای تحولی است که در ایران‌زمین رخ نموده بود، ضروری است». سپس نویسندۀ این نوشتار نسلی را با عنوان «نسل طلایی» معرفی می‌کند که از حسن پیرنیا مشیرالدوله آغاز شده و خود ایرج افشار ختم شده است. سپس برخی از ویژگی‌های اخلاقی و سلوک علمی ایرج افشار در این نوشتار تبیین و بررسی شده است.

بخش دوم این شماره اختصاص دارد به «ادبیات معاصر» که در آن دو نوشتار آورده شده است. اولین نوشتار دربارۀ نویسندگان بی‌کتاب است. در تاریخ صدسالۀ داستان‌نویسی جدید فارسی، بوده‌اند نویسندگانی که در زمان حیات داستان‌های خود را به صورت کتاب مدون نکرده‌اند و رضا داده‌اند آنها همچنان در لابلای صفحات نشریات سالیان دور پراکنده باقی بمانند؛ مانند شمیم بهار و مهرداد صمدی که داستان‌هایشان را در دورۀ اوج گاهنامۀ «اندیشه و هنر» ناصر وثوقی منتشر می‌کردند؛ یا شرایط جسمی یا اجتماعی نویسندگان به آنها حوصلۀ جمع‌کردن نوشته‌هایشان را نمی‌داده است، مثل منوچهر شفیانی و احمد مسعودی. در این نوشتار نویسنده پس از مقدمه‌ای دربارۀ نویسندگان بی‌کتاب، دربارۀ احمد مسعودی سخن گفته است که به‌تازگی مجموعه داستان‌های او با عنوان «سایه» منتشر شده است.

نوشتار دوم این بخش نیز به اسطوره‌بودن شعر فروغ فرخزاد پرداخته شده است. نویسنده در این نوشتار می‌کوشد نشان دهد که در عرصۀ شعر زنان، شعر فروغ تنها جریان‌ساز بود، نه دوران‌ساز. شعر او سدی را از سر راه شعر زنان برداشت، ولی سیلابی که از پی شکستن آن سد روانه شد، در حقیقت جوی حقیری بود که به مردابی کوچک می‌ریزد و تا امروز، هیچ مرواریدی از آن صید نشده است، تنها مروارید درخشان آن سیلاب خود فروغ است.

در بخش نقد کتاب این شماره، کتاب‌های «نقدی بر چاپ‌های انتقادی شاهنامه و تصحیحی جدید از داستان رستم و سهراب» نوشتۀ بهرام مشیری، «جادوی جن‌کشی، بررسی داستان‌های هوشنگ گلشیری» تألیف قهرمان شیری، «ایران باستان: تاریخ مختصر فرمانروایی هخامنشی» نوشتۀ مت واترز، «فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی» اثر علاءالدین طباطبایی و «راهنمای کتیبه‌های فارسی میانه (پهلوی ساسانی)» نوشتۀ محمود جعفری دهقی، نقد و معرفی شده‌اند.

اندیشه و فرهنگ در جهان، مطالعات اسلامی در جهان معاصر، اسناد و نسخه‌های خطی، در جهان دانش و هنر و معرفی کتاب دیگر بخش‌های این شماره را به خود اختصاص داده‌اند.

فهرست مطالب این شماره:

* مطالعات ایرانی:

نوروز در يك نگاه؛ بازخواني تحولات شكلي و معنايي آيين‌هاي نوروز/ علی بلوکباشی

هخامنشیان در مصر/ بهار رضایی باغ‌بیدی

آغاز پخش رادیویی به زبان فارسی (1317 ـ 1321)/ ناصرالدین پروین

دین در حیات شخصی و اجتماعی یغمای جندقی/ رکسانا هگ ـ هیگوچی؛ ترجمۀ منوچهر پزشک

مهر ایران؛ جستجویی در فرهنگ نسل ایرج افشار/ مهدی جامی

* ادبیات معاصر:

آوازه‌خوان، نه آواز: نویسندگان بی‌کتاب/ حسن میرعابدینی

فروغ فرخزاد، اسطوره‌ای سترون/ سایه اقتصادی‌نیا

* اندیشه و فرهنگ در جهان: داستایوفسکی به اختصار/ توماس مان؛ ترجمۀ سعید رضوانی

* نقد کتاب:

نقدی بر نقد چاپ‌های انتقادی شاهنامه/ سجاد آیدنلو

جادوی جن‌کشی؛ بررسی داستان‌های هوشنگ گلشیری/ مصطفی حسینی

ایران باستان در عصر هخامنشیان/ شیما جعفری دهقی

نقد کتاب فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی/ جعفر شجاع کیهانی

راهنمای کتیبه‌های فارسی میانه (پهلوی ساسانی)/ شیما جعفری دهقی

* مطالعات اسلامی در جهان معاصر:

نگاهی اجمالی به قلمرو زبان آلمانی و ترجمه‌های قرآن مجید به این زبان/ سیدسعید فیروزآبادی

تحقیقات جدید در حوزۀ حدیث شیعی/ اتان کالبرگ؛ ترجمۀ بهناز دهکردی

* اسناد و نسخه‌های خطی: یکی از فواید تعیین شجرۀ نسب دستنویس‌ها در تصحیح متن/ محمود امیدسالار

* در جهان دانش و هنر: بانک میراث ناپایدار ایران‌شناسی/ محسن جعفری‌مذهب

معرفی کتاب: معرفی کتاب‌های تازه