معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

فابل از ریشه لغوی لاتینی  FABULA به معنی «واگوئی» و «حکایت کردن» قصه کوتاه و ساده‌ای‌است که شخصیت‌های آن بیشتر حیوانات، سپس آدمیان و اخیراً اشیاء هستند.

فابل یکی از «انواع» ادبیات است. کارکرد فابل، زیر پوشش تفریح و سرگرمی، انتقاد غیرمستقیم از عیب‌ها و ضعف‌های مختلف اخلاقی انسان‌هاست و مسخره‌ کردن زیرکانه نامردمی‌ها، تزویرها، ریاکاری‌ها، دورویی‌ها، نادرستی‌ها، آزمندی‌ها، ستمگری‌ها، فریبکاری‌ها، زورگویی‌ها، خودفریبی‌ها، کله‌شقی‌ها و ابلهی‌ها.

عملکرد دیگر فابل آموزش تجربیات زندگی و تحسین هوشمندی، زیرکی، موقع‌شناسی، مهربانی، همیاری و دادن پند و اندرز است. مضامین فابل بسیار متنوع است، از رزائل گرفته تا فضائل اخلاقی و اجتماعی. فابل درس کوتاه و ساده و روشن و شیرین اخلاق، درس زندگی، درس پندار و گفتار و کردار نیک و درس مردم‌داری و حکومت‌گری  دادگرانه است. فابل احمق‌ها را دست می‌اندازد، بدکاران را لو می‌دهد و ستمگران را می‌کوبد.

فابل یکی از بهترین ابزار بیان، استدلال، محاوره و حتی مجادله است. آنچه فابل بیشتر بدان می‌پردازد ظاهراً رفتار حیوانات و باطناً رفتار آدمیان در موقعیت‌های مختلف است. کار فابل نبه در می‌گویم، ولی دیوار تو بشنو» است. ظاهراً درباره حیوانات می‌گوید ولی در باطن مقصودش حیوانات دوپاست.

فابل‌ها همچنین یکی از بهترین تمهیدات کارگزاران صالح حکومت‌ها و نویسندگان و شعرای مردم‌دوست برای نصیحت پادشاهان و درباریان بوده است. شاهان و حکام زیرک و نیک‌اندیش نیز مشوق گردآوری، ترجمه، تألیف و تدوین چنین حکایت‌هایی بوده‌اند.

در فابل معمولا نویسنده پس از یک قصۀ کوتاه و فشردۀ جالب یا شیرین (یا: هم جالب و هم شیرین) که اقتباس یا خلق می‌کند، با یک یا دو جملۀ پرمعنا به نام «نتیجۀ اخلاقی» از فابل نتیجه‌گیری می‌نماید.

مهم‌ترین عامل ارزش‌گذاری برای یک فابل این است که در آن چقدر درس زندگی، پند، اندرز، نکته، حرف تازه و یا انتقاد از معایب بشری نهفته است.

نگارنده این کتاب پس از توقیف همیشگی روزنامۀ توفیق در 45 سال پیش و بوسیدن و کنار گذاشتن روزنامه‌نگاری، تصمیم گرفت به جای طنزپردازی براساس مسائل روز که طی 23 سال به آن پرداخته بود به نوشتن چیزی بپردازد «ماقَلَّ و دَلَّ و لَم یُمِلّ» ـ و چیزی که برای همیشه بماند ـ و آن  نوشتن «فابل» بود براساس مسائل و مشکلات همیشگی بشر در طول تاریخ و در همۀ جوامع انسانی. در مورد سادگی‌ها، ناآگاهی‌ها، گرفتاری‌ها، درد‌ها و رنج‌های ملت. در مورد معایب و محاسن و ضعف‌ها و قدرت‌های خلق و خوی بشری.

«فابل‌های توفیق» چهار دسته است:

دستۀ اول فابل‌هایی اوریژینال که خالقش خود نگارنده است.

دستۀ دوم قصه‌ها، متل‌ها، حکایت‌ها و لطیفه‌هایی که ریشه در فولکور ایران دارد و نگارنده به سبک قلم توفیقی خود به صورت فابل درآورده است.

دستۀ سوم فابل‌هایی که ریشه در فولکور جهان دارد.

دستۀ چهارم فابل‌های معروف ایران و جهان که نگارنده آخر فابل‌ها را به نحو دیگری ختم کرده و یا «نتیجۀ اخلاقی» دیگری از آن گرفته و یا آن‌ها «نتیجۀ اخلاقی» افزوده است.

اکثر این فابل‌ها اخلاقی یا روشنگرانه است برای مردمی در جهان که نیاز دارند چشم باز کنند، راه از چاه بازشناسند، بیاموزند و آگاه شوند.

کل این فابل‌ها تعدادی در حدود 162 فابل می‌باشند. از این تعداد حدود یکصد فابل آن از کسی یا جایی اقتباس نشده و «اوریژینال» است ولی تعداد زیادی از آنها به عللی در این کتاب نیامده است. تعداد کمی از این فابل‌ها نیم قرن پیش در روزنامۀ توفیق چاپ شده. طبیعی است فابل‌هایی که نگارنده بنویسد ـ همانند آنچه در روزنامۀ توفیق می‌نوشت ـ طنزآمیز باشد و نقد خلق‌وخوی آدمی و انتقاد از نامردمی‌ها.

سعی شده است این فابل‌ها در عین حال نشان‌دهندۀ برتری هوشیاری، تعقل، تفکر، آزادی، رواداری، هم‌بستگی، یک‌دلی، محبت، برادری و برابری باشد. «هر اثر هنری ـ اعم از ادبیات و یا نقاشی ـ باشد یا زیبایی و یا معنا داشته باشد. آنچه نه زیبایی و نه معنا هیچ‌کدام را ندارد ـ به نظر بنده ـ اصلاً اثرهنری نیست. بهترین اثر هنری آن است که زیبایی و معنا را با هم داسته باشد». در فابل‌های این کتاب نگارنده کوشیده است علاوه بر زیبایی و معنا، شیرین و آموزنده هم باشد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

البته به تشخیص!

گفتاری دیگر درباره «فابل»

1. فابل‌های اوریژینال توفیق

2. فابل‌هایی که ریشه در فولکور ایران دارند

3. فابل‌هایی که ریشه در فولکور جهان دارند

4. در اقتفای فابل‌های «ایزوپ»، «لافونتن»، «سعدی»، «عبید» و دیگران