معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نام‌های باستانی شهرها و روستاها و کوه‌ها و کهریز‌ها و کشتزارهای ایران گزارش‌کنندۀ زبان و فرهنگ چندهزارساله مردم ایران است؛ زیرا که مردم باستان ایران با خردمندی و تیزهوشی و برای جاودان کردن زبان پارسی اندام‌های بنیادین زبان خود را چون نام بر هستی خود گذاشته‌اند. ژرف‌ساخت این نام‌ها اندام‌های بنیادین زبان پارسی است. زبانی که روزگاری بالنده بوده و به بخش بزرگی از جهان فراگیر شده است. از سوی دیگر این نام‌های باستانی گزارش‌کننده هم‌زبانی مردمی است که در دوران باستان در سرزمین پهناوری به نام ایران زندگی می‌کردند و بی‌پروا می‌توان گفت که نام‌های باستانی ایران بزرگ‌ترین گنج‌نوشتۀ ایرانیان باستان است. خوشبختانه گروه این نام‌ها اندک نیست. اگر چه این نام‌ها در پشت گرد و زمان و یا بی‌مهری زمانه و یکسوگرایی‌ها و یا خاکستر سوخته زمان سوز شدن پنهان است. اما چنان انبوه است که تنها در استان میانه (مرکزی) بسیار بیشتر از هزار نام زیبا و گوهریک که ژرف‌ساخت آن نام‌ها شالوده و بنبیاد زبان فارسی کنونی است شناسایی شده و در این کتاب نوشتاری شده است.

اما نمی‌توان گفت که در این کتاب همه نام‌های باستانی استان میانه (مرکزی) شناسایی و نوشته‌شده است. زیرا که این کتاب تکیه بر پژوهش‌های میدانی داشته و همکاری و همیاری و پشتیبانی نبوده و پژوهش‌های میدانی بسیار پرهزینه و تن‌فرسا و زمان‌بر بوده است. به گونه‌ای که پژوهش‌های میدانی آن سال‌ها به درازا کشیده و بارها نیازمند بازدیدهای دوباره بوده است و این زمان‌بربودنی یک نارسایی پدیده آورده؛ مانند اینکه: تنها در ده سال کنونی گروه فراوانی از بخش‌ها شهرستان شده و گروهی از دهستان‌ها بخش و گروهی از روستا‌ها دهستان نامیده شده‌اند و مرزهای جغرافیایی شهرستان‌ها دگرگون‌شده است. بی‌گمان در این دگرگونی‌ها روستایی از شهرستان تفرش به استان قم یا از تیمره (خمین) به استان لرستان یا از فراهان به کمیگان واگذار شده است. اما دیدگان آن بوده است که نام باستانی روستا یا کوهی شناسایی شده و مانیک (معنی) و گوهر درون هسته آن نام گزارش شود. چه آن روستا از شهرستان اراک باشد و چه از سربند. زیرا که زمینه پژوهش این کتاب روزگاری پیش از تاخت‌وتاز تازیان است.

دیگر اینکه ژرف‌ساخت نام‌های باستانی گفتگویی همگانی نبوده و زبان‌شناسانه است بی‌گمان برای همگان یا کسانی که زبان‌شناسی پارسی نمی‌دانند کمی دور از ذهن بوده و به درستی دریافتی نخواهد بود، ناگزیر نگارش این کتاب در دو بخش انجام شده است تا برای همگان دریافتی باشد.

بخش یکم این کتاب چون فهرستی در سه ستون انجام شده است.

ستون یکم: نام کنونی و یا نام بومیک شهر یا روستا و یا کوه نبشته شده است.

ستون دوم: نام باستانی آن با آوانگاری نوشته شده.

ستون سوم: مانیک (معنی) و جایگاه یا نشانی شهر، روستا و کوه و ... گزارش شده است. این بخش از کتاب بسیار ساده همگانی نبشته شده است.

بخش دوم: بی‌گمان برای هر کس که بخش یکم کتاب یا مانیک (معنی) نام شهر یا روستا را می‌خواند، این پرسش پیش می‌آمد که این نام‌ها چگونه ساخته شده‌اند یا تکواژهای ریشه‌ای یا تکواژهای هسته‌ای این نام‌ها و یا زبان پارسی کدام هستند و یا اینکه زبان پارسی در چه روزگاری سامان‌یافته و زبان نامیده شده و یا چگونه این زبان ساخته شده است و یا اینکه زبان امروز پارسی که ما با آن سخن می‌گوییم چه گروه از واژگان زبان‌های باستانی را در خود دارد. برای پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها و ده‌ها پرسش دیگر ناگزیر بخش دوم کتاب در چارچوب یک داستان بلند گزارش شده است. داستانی که دیدگاه‌های گوناگونی را از گوشه‌های روشن و تاریک فرهنگ و زبان مردم ایران زمین را آشکار کرده و پرسش‌های فراوانی را با تکیه بر پژوهش‌های میدانی و زبان شناسانه پاسخ‌گو باشد.

داستان بلندی که بخش‌هایی از آن گزارش‌کنندۀ رسم و آیین‌ها و باورها و نمادهای دوران باستان بوده و هم‌اکنون هم بر فرهنگ و زبان مردم امروز نوژن است. داستانی که زمینه آموزش فرهنگ و زبان و ایران‌شناسی داشته و گه گاه نگاهی گذرا به باستان‌شناسی و تبارشناسی نیاکان مردم این استان دارد.