معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

«فصوص الحکم» یکی از نوشته‌هایی است که همواره از سوی عارفان و دانشوران پردازش و شرح و تفسیر شده است و کوشیده‌اند پیچیدگی‌ها و نمادها و نشانه‌های عرفانی، کلامی و اشارات صوفیانه را گزارش و پردازش کنند. این کار از شاگردان نزدیک و پیروان ابن عربی تا مستشرقان و منتقدان پس از مرگ وی تا زمان اکنون انجام گرفته است. آن‌گونه که جلال‌‌الدین آشتیانی می‌نویسد: «بر این نوشتار سترگ و ارزشمند بیش از 112 شرح به عربی و فارسی و ترکی نوشته‌اند و همۀ این نسخ در کتابخانه‌های کشور ترکیه نگهداری می‌شود».

سرچشمه‌های اندیشۀ ابن عربی برگرفته از قرآن و گفتار پیامبر اسلام است. او با بهره‌گیری از قرآن بر این باور است که هر پیامبر، فرستاده‌ای است از سوی خداوند که نشان راه است که راه درست را از بی‌راهه به مردمانش نشان می‌دهد، هر پیامبر باید به پایه‌ای از بینش و آگاهی درونی رسیده باشد تا همانند آدم نماد خدا در زمین باشد. از ویژگی‌های تصوف او رازگونگی و پوشیدگی است به گونه‌ای که برای همۀ مردم آشنا نیست و تنها برگزیدگان از آن سر در می‌آورند، از این‌رو ابن عربی برای آشنایی همگان فرهنگ واژگانی را می‌نویسد تا شناخت و آگاهی از نوشته‌هایش برای دیگران آسان شود، با این همه نوشته‌های او آن‌چنان پیچیده است که خود شاگردان و شارحان زبردست و کارآمد در دانش فلسفی می‌گویند که همیشه نمی‌توانند درون‌‌مایه‌های بنیادین گفته‌های او را دریابند؛ لیک پارسایی او برای همه آشناست. آیینی که او در پی گسترش آن است نخست با بدگمانی به خرد سنجش‌گر آغاز می‌شود و باور او این است که بینش درونی صوفیانه که از پارسایی به دست می‌آید، بهتر و والاتر از خرد نکته‌سنج است و می‌گوید آدم باورمند تنها با روش و شیوۀ کوشش پارسامنشانه به آگاهی ایزدی می‌رسد و خدا در او می‌تابد و سپس به آگاهی والایی می‌رسد که هیچ‌اندیشه‌وری نخواهد رسید.

اندیشه‌های ابن عربی آمیزه‌ای از عرفان تطبیقی، نوافلاطونیان، دانش نجوم و کیمیا و برخی دانش‌های غریبه قرون وسطایی است؛ با این همه باید پذیرفت سرچشمه‌ای که ابن عربی از آن بهره برده است، قرآن و راه و روش پیامبر است.

این کتاب دو بخش دارد. در بخش نخست کتاب «فصوص الحکم» از زبان عربی به فارسی روان و ساده برگردانده شده است؛ به گونه‌ای که دریافت و برداشتش برای همگان آسان باشد، به ویژه با برابرسازی فارسی واژگان فنی که ویژۀ خود ابن عربی است، کوشیده شده تا حد امکان برگردانی روان پیش روی خواننده قرار گیرد. در همین بخش و پیش از آغاز کتاب «فصوص»، برای آشنایی بیشتر خواننده با زندگی و کیش صوفیانۀ ابن عربی، زندگی‌نامۀ خودنوشت و نیز گفتاری نه‌چندان بلند با نام «ابن عربی چه می‌گوید؟» نگاشته شده که پاسخ برخی از پرسش‌ها دربارۀ اندیشه و باورها و دیدگاه‌های ابن عربی از انسان، هستی و نیستی، خدا و ... است. همچنین فهرست‌وار به نام شارحان «فصوص» نیز پرداخته شده است.

بخش دوم کتاب شرح ابن عربی بر کتاب خودش «فصوص الحکم» است. این کار با گزینش و خوانش از دیگر نوشته‌های ابن عربی صورت گرفته و سپس به فارسی روان و ساده برگردانده شده است. شارحان باور دارند «فصوص» گزیده و زبدۀ دیگر نوشته‌ها، به ویژه کتاب «فتوحات مکیه» است؛ از این‌رو مترجم با بهره‌گیری از نوشته‌های دیگر ابن عربی به پردازش فصوص از سخن و گفتار خود وی پرداخته است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

شارحان فصوص الحکم

زندگی‌نامۀ خودنوشت

ابن عربی چه می‌گوید؟

فصوص الحکم

سوفیای جاودانه

آغاز سخن نویسنده

شرح ابن عربی بر فصوص الحکم

پیوست: گزارش و پردازش برخی واژگان