معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شمارۀ نوروزی و یکصدوهفدهمین شماره از مجلۀ «بخارا» با تصویری از دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی به جشن‌نامۀ این استاد ادبیات فارسی اختصاص دارد. در این جشن‌نامه، نوشته‌ها و گفتارهایی از احسان اکبری، سیدعبدالله انوار، حسن انوری، مظاهر مصفا، اکرم سلطانی، علی‌اصغر ارجی، پریسا احدیان، محمد استعلامی و رضا یکرنگیان ارائه شده است. گزارش شب این شماره نیز به دکتر فریدون علاء از متخصصان برجستۀ علوم پزشکی در ایران و بنیان‌گذار سازمان انتقال خون پرداخته است. مقالات و مطالب دیگری به قلم اساتید ادب و هنر و ایران‌شناسی در این شماره ارائه شده است. از جمله در نقد ادبی به قلم دکتر شفیعی کدکنی دربارۀ «ساختارِ ساختارها» از چشم‌اندازی دیگر سخن گفته شده است. در این نوشتار می‌خوانیم: «ساختارِ ساختارهای فرهنگی ایران عصر اسلامی، در قرن سوم و چهارم در آستانۀ ورود به نوعی جهان‌بینی «یقین‌گرا» و «خردگرا» و اومانیستی بوده است و گسترش اشعریت و حملۀ غُزها به بخش عظیمی از خراسان بزرگ (در نیمۀ قرن ششم) و کشتار بی‌رحمانۀ دانشمندان و فتنۀ تاتار (در آغاز قرن هفتم) نخستین شکوفه‌های این چشم‌انداز فرهنگ را برای همیشه به غارت برده و نهال «یقین» را خشکانیده و درخت‌های تناوری از نوع بزرگان تفکر اشعاری را در این باغ کاشته است و به جای «یقین» و «تجربه‌گرایی»، «حجیت ظن» را مسلط کرده است و به جای «عقل»، «خیال» را حکومت بخشیده است».

در بخش عرفان، دربارۀ زندگی و آثار «خواجه یوسف همدانی» نوشته شده است. ابویعقوب یوسف بن ایوب بن یوسف بن حسین وهره بوزنجردی همدانی در سال 440 یا 441 هـ.ق در بوزنجرد همدان زاده شد و در سال 535 در بادغیس درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد و پس از چندی یکی از مریدانش پیکر او را به مرو برد و در آنجا دفن کرد. او از تبار مشایخ تصوف است که مدت‌ها در خراسان سکونت و در آن دیار اهمیت و شهرت داشت. نشست او بیشتر به مرو و هرات بود.

دکتر بهاءالدین خرمشاهی در سی‌وششمین «قلم‌رنجۀ» خود دربارۀ وسواس در نوشتن مباحثی را با عنوان «ملا نقطی یا پیرایشگر؟» مطرح کرده‌اند. در ابتدای این نوشتار می‌‌خوانیم: «در این مقالۀ کوتاه، مراد نویسنده و مقصود از این عنوان این است که سختگیر وسواسی نباشیم و مدام در هر کاربرد زبانی، اعم از شفاهی یا کتبی مته به خشخاش نگذاریم و در پی آن نباشیم که موشکافی کنیم؛ یا گرفتار این توهم باشیم که باید بر وفق وظیفۀ بهداشت‌گرایی، مو از ماست بیرون بکشیم، و در نهایت چندان از سایۀ خود بترسیم که کاروبار سخن‌گفتن یا چیزنوشتن بر ما دشوار شود؛ و دیگر نتوانیم از ملکۀ زبانی خود، راحت و روان استفاده کنیم و مانند ارغنون‌نواز موردنظر و اشارۀ فارابی شویم که در حین نواختن، مادام که در قواعد نظری/ علمی ارغنون‌نوازی باریک نمی‌شد، به‌آسانی ساز خود را می‌نواخت؛ و هر دم که در قاعدۀ پرده‌ها و پرده‌گردانی و چم و خم نوازندگی باریک می‌شد، در نوازندگی و روان‌نوازی او خدشه و خلل وارد می‌شد، تا حدی که از کار باز می‌ماند». (ص 104)

فهرست مطالب این شماره:

* نقد ادبی: ساختارِ ساختارها در چشم‌اندازی دیگر/ محمدرضا شفیعی کدکنی

* اسلام و ایران: سی سال پس از پیغمبر (ص) (بخش سوم)/ محمدعلی موحد

* ادبیات جهان: بحثی دربارۀ «در جستجوی زمان ازدست‌رفته» اثر مارسل پروست/ داریوش شایگان

* زبان‌شناسی: پدیده زبان از دو دیدگاه (بخش پایانی)/ محمدرضا باطنی

* نشر و تمدن: نشر و تمدن (۳)/ عبدالحسین آذرنگ

* عرفان: خواجه یوسف همدانی؛ مقیم رتبه دیدار/ ابوذر ابراهیمی ترکمان

* قلم‌رنجه: قلم‌رنجه (۳۶) (ملانقطی یا پیرایشگر؟)/ بهاءالدین خرمشاهی

* در حاشیه ایران‌شناسی: در حاشیه ایران‌شناسی (۵)/ محمد افشین‌وفایی

* اندیشه: فلسفۀ شناخت: ارکان شناخت/ غلامعلی ملول

* در حواشی کتاب در ایران: در حواشی کتاب در ایران (۷)/ محمود آموزگار

* جشن‌نامه دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی:

کتاب‌شناسی دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی/ احسان اکبری

زندگی‌نامه خودنوشت/ سیدمحمد دبیرسیاقی

کوثر سراب/ مظاهر مصفا

از یاران دهخدا/ حسن انوری

استاد دکتر دبیرسیاقی و لغت‌نامه بزرگ فارسی/ اکرم سلطانی

مردی به قامت ادب فارسی/ علی‌اصغر ارجی

هفتادمین سال آغاز همکاری دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی با سازمان لغت‌نامه دهخدا/ احسان اکبری

یادی از استاد (سخنرانی در مراسم یادبود استاد محدث ارموی)/ سیدمحمد دبیرسیاقی

یادگاری از استاد بدیع‌الزمان فروزانفر/ سیدمحمد دبیرسیاقی

نام سراینده «ز گهواره تا گور دانش بجوی»/ سیدمحمد دبیرسیاقی

چند نامه آموزنده از شادروان دکتر محمد مصدق/ سیدمحمد دبیرسیاقی

چند نامه و یادداشت از استاد علی‌اکبر دهخدا/ سیدمحمد دبیرسیاقی

در سوگ ایرج افشار/ سیدمحمد دبیرسیاقی

نوروز و نوبهار/ سیدمحمد دبیرسیاقی

گزارش شب دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی/ پریسا احدیان

وصفی ندیدم درخور وصف او/ سیدعبدالله انوار

و نادره‌یی از نادره‌کاران!/ محمد استعلامی

روان حکیم بزرگوار شاد باد!/ سیدمحمد دبیرسیاقی

ما را چه می‌شود؟/ رضا یکرنگیان

* یادداشت‌های فیس‌بوکی: یادداشت‌های فیس‌بوکی (۷)/ نصرالله پورجوادی

* یادداشت‌ها: یادداشت‌ها (۳)/ محمد ترکمان

* خاطرات: دو خاطره بادآورد! (خاطراتی از همایون صنعتی درباره سهراب سپهری و …)/ سیروس علی‌نژاد

* از چشمه خورشید: از چشمه خورشید (۴۲)/ هاشم رجب‌زاده

* ایران‌شناسی:

گفت‌وگو با دکتر همایون کاتوزیان درباره نشریه مطالعات ایرانی

نشریه مطالعات ایرانی/ یاسمین ثقفی

مطالعات ایران‌شناسی در روسیه/ آلکسی خیسماتولین؛ ترجمۀ سحر رحمتی

ریچارد فرای و تاریخ تاجیکان/ ریچارد فولتز؛ ترجمۀ سیما سلطانی

* ادبیات معاصر: بزرگ علوی، بیست سال پس از فروبستن «چشم‌هایش»/ مسعود حسینی‌پور

* یاد یار مهربان: یاد یار مهربان (۸)/ مسعود میرشاهی

* یادداشت‌های یک کتابدار: یادداشت‌های یک کتابدار (۱۴)/ یزدان منصوریان

* ارمغان استاد: ارمغان استاد شفیعی کدکنی برای هنرمندان سرزمین رودکی و…/ ابراهیم خدایار

* گزارش شب دکتر فریدون علاء:

گزارش شب دکتر فریدون علاء/ ترانه مسکوب

رشکی که می‌برم…/ سیدمصطفی محقق داماد

ما به شما افتخار می‌کنیم/ ایرج فاضل

همیشه آینده‌نگر بودند/ بهروز نیک‌بین

ما همه «تو» بودیم و دکتر علاء «من»/ سیروس امیری

هر آنچه در توان داشته‌اند…/ محمدحسین عزیزی

بدون هیچ توقع و چشمداشت/ فریدون علاء

* یاد و یادبود: از تهران تا بدخشان/ رحیم مسلمانیان قبادیانی/ مسعود عرفانیان

* معرفی کتاب:

معرفی فهرست کتابخانه پروفسور‌ توشیهیکو ایزوتسو/ راضیه خجسته‌پور

نگاهی به کتاب «تاریخ طنز ادبی ایران»/ مریم اسدزاده