معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

اين كتاب از جمله شناخته‌شده‌ترين و كامل‌ترين شرح‌ها درباره فلسفه باختين است و نويسنده‌اش هم از باختين‌شناسان مشهور به‌شمار مي‌رود.

«مكالمه‌گرايي» اصطلاحي است كه نويسنده كتاب با ابداع آن كوشيده آراي مختلف باختين در حوزه‌هاي مختلف را در قالب يك كل جمع كند. پس «مباحث كتاب خود حالتي مكالمه‌اي يافته‌اند و آراء باختين در قياس با آراء متفكراني مانند فرويد، سوسور، هگل، لوكاچ و ديگران بررسي شده است». بخش زيادي از اين كتاب، معطوف به كليدي‌ترين مفاهيم باختين خاصه در زبان‌شناسي و نقد ادبي است و جز اين، كتاب در بخش‌هاي مختلفش «قرائت‌هايي مكالمه‌اي» از چند اثر شاخص نيز به دست داده است. اصطلاح «مكالمه‌گرايي» كه پيش‌تر به آن اشاره شد، چيزي است كه به قول مترجم شايد زمخت و ناآشنا به‌نظر برسد.

در يادداشت مترجم اين توضيح آمده كه يافتن معادل براي عنوان اصلي كتاب مشكلي بوده كه با اتمام ترجمه به‌وجود آمده اما او به دلايلي كه در مقدمه‌اش ذكر كرده همين اصطلاح «مكالمه‌گرايي» را به معادل‌هاي ديگري مثل «منطق مكالمه» يا «اصل گفت‌وگويي» ترجيح داده است. مايكل هولكوييست پيش از نوشتن اين كتاب آثار ديگري هم درباره باختين نوشته بود اما اين اثر چند ويژگي دارد كه آن را متمايز مي‌كند. از جمله اينكه در اينجا به همه آثار باختين به يك‌اندازه پرداخته نشده هرچند از همه متن‌هايي كه از باختين در دست است بهره گرفته است. در اين ميان برخي آثار برجسته شده‌اند و در مورد برخي ديگر به اشاره‌اي بسنده شده است.

در مقدمه نويسنده آمده: «در اينجا تلاش بر رعايت نهايت ايجاز بوده است، البته بدون طفره‌رفتن از مسئوليت و پاسخگويي، در معناي مكالمه‌اي كلمه. مكالمه‌گرايي پديده‌اي است كه هنوز تا حد زيادي يك رويداد گشوده است. بنابراين هر تلاشي براي جامع‌بودن يا مرجع‌بودن گمراه‌كننده است. آنچه در اين كتاب آمده نه چيزي بيشتر از ديدگاه شخصي است و نه چيزي كمتر از آن، ديدگاهي شخصي راجع به نكاتي درباره مكالمه‌گرايي كه به نظر اين خواننده باهوش متوسط، پس از صرف چند سال در مطالعه و ترجمه و تدوين و تدريس آثار باختين، مهم جلوه كرده است». كتاب ضميمه‌اي هم دارد با اين عنوان: «مكالمه در مقام نكروفيليا» كه توسط مهدي اميرخانلو و محسن ملكي نوشته شده است. اين مقاله عنوان ديگري هم دارد كه در آن اين پرسش مطرح شده كه چرا باختين سوء‌تفاهم‌آفرين است؟ در ابتداي اين مقاله مي‌خوانيم: «از زمان آشنايي ما با آراء ميخائيل باختين حدود بيست‌وپنج سال مي‌گذرد و با آنكه مفاهيم و اصطلاحات او در زبان فارسي حياتي پرفرازونشيب از سر گذرانده‌اند، به نظر نمي‌رسد بعد از گذشت ربع قرن از رونق و اعتبار افتاده باشند. اقبال به باختين در زبان فارسي اقبالي قابل توجه بود: در حوزه سياست از نظريات او براي تثبيت يك گفتمان سياسي نوظهور بهره گرفتند، و در حوزه ادبيات به دردانه محافل و مباحث ادبي تبديل شد و نظريه رمان چندصدايي‌اش به معيار تشخيص سره از ناسره در آثار داستاني. با‌اين‌حال، درك و دريافت باختين در ايران همواره محل سوء‌ظن و اختلاف‌نظر بوده است ....».

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت مترجم

مقدمه

فصل اول: زندگی باختین

فصل دوم: وجود در مقام مکالمه

فصل سوم: زبان در مقام مکالمه

فصل چهارم: رمان‌گونگی در مقام مکالمه: رمان آموزشی و آموزش رمان

فصل پنجم: مکالمۀ تاریخ و بوطیقا

فصل ششم: تألیف در مقام مکالمه: آرشیتکتونیک پاسخگویی

ضمیمه: مکالمه در مقام نکروفیلیا (یا چرا باختین این همه سوءتفاهم‌آفرین است؟)/ مهدی امیرخانلو، محسن ملکی

نمایه