معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در این کتاب مجموعه‌ای از امثال متروک و رایج مربوط به زنان در زبان و ادبیات فارسی گردآوری شده است.

آرایش و زیباکردن کلام از لحاظ لفظ و معنی، سخن را دلنشین و شیوا می‌کند و شیوایی کلام که شامل روانی و رسایی و استواری است، چنانچه با مثل و حکمت همراه باشد، تأثیر شگرفی در شنونده می‌گذارد. به کارگرفتن مثل و صناعات وابسته بدان همچون ارسال‌المثل، ارسال‌المثلین، تمثیل، مثل سایر، ضرب‌المثل و نیز پند و اندرز و موعظه و حکمت که به گفتۀ بعضی از دانشمندان قدیم‌ترین آثار ادبی بشر است و به گفتۀ برخی دیگر حکمت مردم را شکل می‌دهد، افزون بر زیبایی بر رونق کلام نیز می‌افزاید.

مثل که از زبان عربی به فارسی راه یافته است و در آنجا به معنی مانند و شبیه، برهان و دلیل، مطلق سخن و حدیث، پند و عبرت، نشانه و علامت و آیت آمده، در زبان فارسی داستان یا دستان خوانده می‌شود. تمثیل در دورۀ قبل از اسلام در آثار مانوی و در بندهش دیده شده و ارسال مثل در کارنامه اردشیر بابکان، نمونه‌های پند و اندرز و عبرت و حکمت نیز در اندرزنامه‌هایی که از آن دوران در دست است، مشاهده می‌شود.

اگرچه همگان را بر سر «اقبال عامه» در ضرب‌المثل‌ها توافق است، ولی سعی جمیل ایشان برای اهدای اشعار 1200 تا 500 سال پیش برای ساختن مثال‌های تازه، متناسب با وضع زندگی اجتماعی امروزمان تا حد لطیفه‌ای، شیرین می‌نماید و با این وجود، تلخی مزمزۀ مجدد بعضی افکار و روحیات و اخلاقیاتمان را یادآوری می‌کند.

گردآورندۀ کتاب در مقدمه می‌گوید: «شاید تجمع مثل‌های راجع به زنان در یک کتاب، نقض غرضی نسبت به افکار نگارنده تلقی شود؛ چراکه به نظر می‌رسد از تعدادی از آنان دیگر کسی سخن نمی‌گوید و متروک شده‌اند یا همگان از تنوع بی‌شمار این امثال بی‌خبرند، و حال در این کتاب، یک‌جا در اختیار خواننده قرار می‌گیرد. اما آنچه که پس از سال‌ها تحقیق در مسائل زنان این مملکت دریافته‌ام، می‌گویند که اگرچه همه این ضرب‌المثل‌ها به زبان آورده نمی‌شوند ولی بن‌مایۀ افکارمان را رنگ می‌زنند و می‌سازند و هدایتگر رفتار عامه مردمانمان هستند».

در این کتاب به علت تکرار ضرب‌المثل‌ها در منابع مختلف، از ذکر منبع خودداری شده است و فقط برخی از اشعار با ذکر منبع درج شده‌اند. زبان منابع نیز ـ چه فارسی رسمی و چه محاوره‌ای ـ با اندکی ویرایش رعایت شده است. از ذکر شأن نزول و توضیح تعدادی از ضرب‌المثل‌ها به دلیل وضوح کامل و خارج‌نشدن از دایرۀ ادب خودداری شده است. اشعار شاعران با توجه به دورۀ زندگی سرایندگان مرتب شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه

زن چیست؟

ویژگی‌های منفی زنان

روسپی‌گری

خوارکردن زنان

توصیه‌ها

تشبیهات مثلی

ظاهر زنان

زناشویی

عروسی

زندگی زناشویی

طنز تلخ

مادر (مادری کردن)

دختر

خواهر

اقوام زن ـ مادری

اقوام مرد ـ پدری

پیرزن

سایر زنان

تلمیحات و عرایس‌المثل

ویژگی‌های مثبت زنان

توصیه‌های رفتار نیک با زنان

مکرهای مردانه

اوضاع زمانه در امثال و حکم