صرف در زبان فارسی
خلاصه
در سنت دستوری فارسی به تبع سنت عربی، صرف آن بخش از دستور است که به مبحث کلمه میپردازد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
در سنت دستوری فارسی به تبع سنت عربی، صرف آن بخش از دستور است که به مبحث کلمه میپردازد. این بخش معمولاً با معرفی انواع کلمه (اسم، فعل، صفت، حرف و غیره) آغاز میشود. سپس تغییرات تصریفی هریک از انواع به دست داده میشود و در پایان ساختمان واژهساختی هر یک (صفت فاعلی، صفت مفعولی، اسم مصدر، اشتقاق، ترکیب و جز آن) مورد بحث قرار میگیرد. در دستورنویسی جدید فارسی، در پی نظریات زبانشناسی جدید مبحث انواع کلمه کاملاً به بخش نحو رانده شده است و صرف صرفاً از ساختمان کلمه، اعم از تصریف و واژهسازی را دربر میگیرد.
این کتاب یک متن درسی است که موضوع آن ساختمان کلمه در زبان فارسی است و مخاطب آن دانشجویان رشتههای مختلف به ویژه زبان و ادبیات فارسی است؛ از اینرو این کتاب حاوی هیچ بحث نظری مستقیمی نیست، هرچند به مفاهیم، اصطلاحات و مباحث زبانشناسی جدید در باب صرف نظر دارد و از آنها در حد لازم بهره میگیرد.
چهار بخش تشکیلدهندۀ این کتاب به ترتیب عبارتند از: تکواژ و کلمه، تصریف، اشتقاق و ترکیب.
تکواژها با همدیگر ترکیب میشوند و کلمات را میسازند. این رابطه به دو علت صورت میگیرد یعنی تکواژها به دو علت با یکدیگر ترکیب میشوند و دو نوع رابطه میان آنها برقرار میشود: تصریف و واژهسازی.
تصریف تغییر منظم ساختمان و شکل کلمه است برای پذیرش نقش نحوی و کاربرد در ساخت گروه (یا جمله). در این فرایند هیچ کلمۀ تازهای ساخته نمیشود بلکه تنها شکل کلمۀ موجود تغییر میکند.
اشتقاق یکی از فرایندهای واژهسازی است. کلماتی که به این طریق شکل میگیرند، مشتق نامیده میشوند. کلمات مشتق کلماتی هستند که یکی از تکواژهای سازندۀ آنها مقید باشد، یعنی نتواند به عنوان یک کلمۀ مستقل در زبان به کار رود.
ترکیب نیز یکی از فرایندهای ساخت کلمههای تازه در زبان فارسی است. در این فرایند دو یا چند تکواژ مستقل در کنار یکدیگر قرار میگیرند و کلمهای تازه میسازند. در این کتاب دربارۀ این چهار مبحث به تفصیل سخن گفته شده است.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
1. تکواژ و کلمه
انواع ساخت کلمه
تصریف
واژهسازی
2. تصریف
صرف انواع کلمه در فارسی
تصریف اسم
تصریف صفت
تصریف فعل
صیغههای فعلی
3. اشتقاق
اشتقاق پیشوندی
اشتقاق پسوندی
اشتقاق مضاعف
اشتقاق مضر
4. ترکیب
ترکیبات وصفی
ترکیبات اضافی
ترکیبات اسنادی
ترکیبات فعلی
ترکیبات عطفی
ترکیبات نحوی
پیچیدگی در واژهسازی: آمیختگی ترکیب و اشتقاق
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
فهرست بنهای فعلی
نمایۀ وندها و وندوارهها
نمایۀ مثالها
نمایۀ موضوعی
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
فرهنگ واژه های عربیشده از زبانهای غیرعربی به روش الفبایی: برگردان از «المعرب من الکلام الاعجمی علی حروف المعجم»
ابومنصور الجوالیقی موهوب بن احمد بن محمد بن الخضرکتاب «المُعَرَّب» از بزرگترین فرهنگها در زمینۀ شناخت واژههای دخیل در زبان عربی و کهنترینهای آن
خرق عادت و معجزه
پری ایرانمنشاین کتاب تحلیل و تفسیر مسئلۀ خرق عادت در علوم عقلی و شهودی است. در کلام، فلسفه، عرفان و دیگر معارف ا
دیگر آثار نویسنده بیشتر ...
گفتارهایی در دستور و زبانشناسی
حسین سامعیاین کتاب دربرگیرندۀ مجموعهای از مقالات و یادداشتهای نویسنده است که در دو بخش دستور و زبانشناسی من
اصول فرهنگنویسی
حسین سامعیرویکرد نویسنده در این کتاب عمدتاً مبتنی بر وضعیت فرهنگنویسی یکزبانه در ایران است. نویسنده در این ک