معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

گفتگوها یا در واقع گزارش‌های این کتاب سراسر به زندگی همایون صنعتی‌زاده، (کارآفرین، نویسنده، مترجم و ناشر ایرانی) مربوط است و قصد از تمام آنها نوشتن زندگینامه‌ای از اوست. مردی مردستان که در نوسازی و سازندگی ایران نقش عمده‌ای داشت و بنیان‌گذار بسیاری از سازمان‌های تأثیرگذار روزگار ما بود که از جملۀ آنها می‌توان از مؤسسۀ انتشارات فرانکلین، دایرةالمعارف فارسی، مبارزه با بی‌سوادی، چاپخانۀ افست، کاغذسازی پارس، مروارید کیش، سازمان کتاب‌های جیبی، رطب زهره و گلاب‌گیری زهرا نام برد. افزون بر اینها او پرورشگاه کودکان کرمان را که از پدربزرگش به ارث رسیده بود، اداره و نوسازی کرد و در پایان عمر هم تمام ثروت خود را وقت آن کرد. سهم همایون صنعتی در نوسازی ایران در عرصۀ فرهنگ اندازه‌گرفتنی نیست.

سیروس علی‌نژاد برای نوشتن این گزارش‌ها، به غیر از سال‌ها حشرونشر با همایون صنعتی، چند جلسه با او در تهران و کرمان گفتگو کرده است؛ گفتگوهایی که به‌تفاریق و در طول سال‌ها انجام شده است. نخستین گفتگو که «سفر برای ارضای حضوری بیش از حد» عنوان دارد، مربوط به سال ۱۳۷۴ است، زمانی که حقوق مجله زمان را سردبیری می‌کرد. آن مجله به سفر و گردشگری اختصاص داشت و به پیشنهاد ایرج افشار به سراغ همایون صنعتی رفت و آشنایی نویسنده با او از همان جا شروع شد.

همایون صنعتی مردی بود عاشق فرهنگ و گذشتۀ ایران، عاشق ایران باستان. آنچه بیشتر از او در یادها مانده سخنان او نه دربارۀ کارهای خودش، بلکه دربارۀ ساعت ستاره‌ای اردکان، گاه‌شماری ایران قدیم، کبیسۀ باستانی، کاریزهای یزد و نام خانوادگی اشخاص در نیریز است که همگی به تاریخ و فرهنگ ایران مربوط می‌شود. کتاب‌هایی هم که ترجمه کرده به کیش زرتشت، گاه‌شماری زرتشتی، علم در ایران باستان، ایران در شرق باستان و از این قبیل مربوط است که نشان‌دهندۀ عشق و علاقه او به ایران باستان است. به ایران باستان تنها علاقه نداشت، اعتقاد داشت. به علوم و دانش‌های غرب اعتقاد چندانی نداشت و حکمت را در شرق به ویژه در ایران می‌جست.

او شخص تحصیل‌کرده‌ای نبود. دانشگاه نرفته بود، دانشکدۀ حقوق را نیمه‌کاره رها کرده بود. هرچه داشت در کورۀ تجربه اندوخته بود. به تحصیلات دانشگاهی هم اعتقادی نداشت. به آموختن حرفه بیشتر اعتقاد داشت تا تحصیل دانشگاهی. اعتقاد داشت که هر کس باید در حین تحصیل حرفه‌ای بیاموزد. حرفه و تحصیل را جدا از هم نمی‌انگاشت و برای حرفه‌آموزی هم جوانی و پیری نمی‌شناخت، چنانکه در سال‌های بعد از انقلاب به آموختن صحافی کتاب نزد یکی از کارگران سابق خود در کرمان پرداخته بود.

در ابتدای کتاب زندگینامۀ همایون به دست داده شده؛ اما خواننده نباید انتظار داشته باشد که در این کتاب با روایتی خطی به معنای داستان زندگانی یک شخص از زمان تولد تا زمان مرگ مواجه شود، بلکه آن زندگینامه را باید در طول خواندن گفتگوها و گزارش‌ها دنبال کند. در خلال این گفتگوهاست که وجوه گوناگون شخصیت همایون آشکار می‌شود. افزون بر این نویسنده پس از مرگ همایون تاحدی دربارۀ او و زندگی‌اش جستجو کرده است؛ گفتگو با منوچهر انور،  علی صدر و سیروس پرهام که همه از همکاران او در مؤسسه فرانکلین بودند و گفتگو با مهدخت صنعتی و نوشتۀ مربوط به حاج علی‌اکبر معروف به کَر که پدربزرگ همایون و در واقع پرورش‌دهنده و سرمشق او در زندگی بود و برخی نوشته‌های دیگر حاصل این جستجوهاست.

همایون صنعتی‌زاده اعجوبه بود و آن‌قدر زندگی جالبی دارد که آدم می‌ماند از کجا شروع کند: از تأسیس انتشارات فرانکلین که معروف‌ترین کار اوست؛ از دائرةالمعارف فارسی که حاصل فکر و ابتکار او بود؛ از چاپ کتاب‌های درسی که به دست او سامان یافت؛ از سازمان کتاب‌های جیبی که انقلابی در تیراژ کتاب ایجاد کرد؛ از مبارزه با بی‌سوادی که اول بار او شروع کرد؛ از چاپخانة افست که او بنا نهاد؛ از کاغذسازی پارس که او بنیانگذارش بود؛ از کشت مروارید که در کیش آغاز کرد؛ از کارخانة رطب زهره که به دست او پا گرفت؛ از پرورشگاه صنعتی کرمان که تا پایان عمر زیر نظر او بود؛ از شهرک خزرشهر که بنیاد اصلی‌اش را او گذاشت؛ از کارخانة گلاب زهرا که به دست او ساخته شد؛ از کتاب‌هایی که ترجمه کرد؛ از شعرهایی که سرود یا از مقالاتی که نوشت. واقعاً بعضی‌ها در نوسازی ایران سهم قابل ملاحظه‌ای دارند. سهم همایون صنعتی‌زاده در نوسازی ایران فراموش‌نشدنی است.

فهرست مطالب کتاب:

* گزارش یک زندگی

* زندگینامۀ همایون صنعتی‌زاده:

شکل‌گیری فرانکلین

مبارزه با بی‌سوادی

کشت مروارید

برگ‌های تازه

* حاج اکبر کَر، پدربزرگ همایون صنعتی‌زاده

* فرانکلین، شاهکار همایون

بخش اول: گفتگو با همایون صنعتی‌زاده

1. از کودکی تا فرانکلین

2. دائرة المعارف فارسی

3. سفر برای ارضای فضولی‌های بیش از حد

4. افست، کاغذ پارس، خزرشهر

5. چاپ کتاب‌های درسی افغانستان

6. مبارزه با بی‌سوادی

بخش دوم: گفتگو با دیگران

1. گفتگو با دکتر سیروس پرهام

2. گفتگو با منوچهر انور

3. گفتگو با علی صدر، معاون مالی و اداری بنیاد فرانکلین

4. گفتگو با مهدخت صنعتی‌زاده

* پیوست‌ها:

نامه‌هایی پر از شور زندگی

کتابشناسی همایون صنعتی‌زاده

تصاویر