معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

فکر و اندیشه در جهان معاصر عرب دارای بحران‌های متعددی است که می‌توان بخش عمده‌ای از آن را برخاسته از متن جامعه بحران‌زده عرب دانست و این می‌تواند طبیعی قلمداد گردد. تغییر و تحولات پی‌درپی و پیچیده در جامعه و به تبع در اندیشه عربی از جلوه‌های این بحران است. از سوی دیگر بخش عمده‌ای از جریان اندیشه عربی، بازتاب جریان‌هایی است که در غرب شکل گرفته است. به سبب نزدیکی بخش‌های عمده جهان عرب با غرب ارتباط وجوه مختلف اندیشه غرب نزدیک‌تر بوده است. این ارتباط و آشنایی گونه‌های مختلف واکنش را از پذیرش و رد تا تلفیق و گزینش در اندیشه عربی رقم زده است. اگرچه بخش ابداعی اندیشه عربی نیز بخش قابل توجهی است. تلاش فکری زیادی برای تأسیس این اندیشه شده است که مرجعیت خود را در درون سنت و میراث اسلامی می‌جوید یا در پی احیای تجربه‌های درخشان پیشین در سنت فکری و تاریخ اندیشه اسلامی است.

جهان عرب شامل مجموعه‌ای از کشورهایی می‌شود که زبان عربی را به عنوان مهم‌ترین شاخص هویت فرهنگی خود برگزیده‌اند. با این حال از لحاظ اینکه دین اسلام پیوندی ژرف و بنیادین با زبان و فرهنگ عربی دارد، ورود این دین هم به بسیاری از مناطق جهان با تغییر زبان بومی و جایگزینی زبان عربی همراه بوده است. بدین ترتیب غالب کشورهایی که امروزه عرب خوانده می‌شوند و به عروبت خود هم می‌بالند، اساساً غالب مردم‌شان عربی نیستند، اما به مرور زمان و با تغییر زبانشان هویت عربی یافته‌اند.

دکتر عبدالله السید ولد اباه، استاد فلسفه در دانشگاه نواکشوت موریتانی، همچنین استاد مدعو در دانشگاه‌های عربی و بین‌المللی بوده و مشغول تدریس فلسفۀ اخلاق، فلسفۀ دین، فلسفۀ حقوق و فلسفۀ اسلامی است. او در این کتاب با بهره‌گیری از روش متفکرشناسی، اقدام به گزینش اندیشمندانی در جهان عرب کرده است که دارای پروژه‌های فکری منسجمی هستند و توانسته‌اند تأثیر علمی و فرهنگی قابل توجهی از خود بر جای نهند.

در این کتاب قصد مؤلف آن بوده تا آشنایی‌ای نه‌چندان تفصیلی با چهره‌های برجسته اندیشه عربی به خواننده عرضه کند. طبعاً نمی‌توان شمار متفکران عرب را به دایره کسانی که در این کتاب از آنان یاد شده، منحصر و محدود کرد؛ اما قصد مؤلف این بوده است تا کار را به آن دسته از متفکرانی که طرح فکری‌ای را دنبال می‌کنند و ابعاد و اضلاع مهم آن را تکمیل کرده‌اند و نکات جالب توجهی در عرصه فرهنگی و فکری عربی داشته‌اند، محدود کند.

محدودۀ زمانی عصر حیات این متفکران، قرن بیستم است. شیوه چینش بر اساس حروف الفبایی است و پس از زندگی‌نامه مختصر هر متفکر، به جایگاه وی در اندیشه عربی و بازگفت چندوچون طرح فکری وی پرداخته شده و در پایان فهرستی از آثار او آمده است.

افراد و متفکرانی که در این کتاب از آنان یاد شده به ترتیب عبارتند از:

ابو یعرب المزروقی، انور عبدالملک، برهان غلیون، حسن حنفی، حسین مروة، رضوان السید، زکی نجیب محمود، سمیر امین، صادق جلال العظم، طه حسین، طه عبدالرحمن، طیب تیزبینی، عادل حسین، عبدالله العروی، عبدالرحمن بدوی، عبدالمجید الشرفی، عبدالوهاب بوحدیبه، عبدالوهاب المسیری، علی اوملیل، علی حرب، فهمی جدعان، مالک بن‌نبی، محمد ارگون، محمدباقر صدر، محمد جابر انصاری، محمد الطالبی، محمد عابد الجابری، محمد عزیز الحبابی، مطاع صفدی، نصر حامد ابوزید، هشام جعیط، هشام شرابی و وجیه کوثرانی.