معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

با پانهادن جامعه به عصر مدرن، نیوشیدن قصه‌های پریان از رونق افتاد و چرخ‌های ارابه‌ای که با خود قصه‌های جادویی را در جهان می‌پراکند، به جای اسب‌های بالدار، با مرکبی دیگر به پیش راند، باری این قصه‌ها سر از کتاب کودکان، کارتون‌‌ها و انیمیشن، سینما و .... برآوردند و این در حالی است که در جوامع آستانه‌ای چون ایران، همچنان درهم‌تنیدگی هویت و روایت، با حضور هم‌زمان فرهنگ‌های عامه شهری، روستایی، گفتاری (شفاهی)، مکتوب، قومی و ... در میدان نظر رخ برمی‌کند. قصه‌های پریان ایرانی همچنان در کشور ما برای کودکان روایت می‌شوند و قصه‌های پریان غیرایرانی نیز راه خود را به دنیای کودکان از طریق فیلم، کتاب و .... باز می‌کنند. موقعیت کودک ایرانی و تفسیر او از قصه‌های عامیانه موضوع این پژوهش است.

از گذشته تا کنون در کنار گروه‌های سنی دیگر، مخاطب بخش مهمی از افسانه‌ها، کودکان بوده‌اند. درک این واقعیت که کودکان به افسانه‌ها چگونه نگاه می‌کنند، از قصه‌ها چه برداشتی کرده و مسائل خود را به کمک آن چگونه می‌فهمند، گامی در راه درست فهمیدن دنیای کودکان و ارتباط آن با جهان افسانه است. این کتاب می‌کوشد تا فهم و ادراک کودکان ایرانی را نسبت به افسانه‌های پریان ـ به ویژه افسانه‌های ایرانی ـ بررسی کند.

در این پژوهش فهم کودکان امروز ایران که خود به گروه‌های فرهنگی گوناگونی وابسته‌اند، نسبت به متن‌های روایی کهن یعنی قصه‌های عامیانه مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ به واقع موضوع این تحقیق، نسل نو و میراث کهن و چگونگی بازخوانی افسانه‌های پریان از نگاه کودکان ایرانی است. محقق کوشیده است نشان دهد که کودکان دربارۀ قصه‌های پریان ایرانی چگونه فکر می‌کنند و زمینه اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی آنان تا چه حد بر نوع نگاه آنان اثر می‌نهد. بنابراین این پژوهش یک پژوهش میدانی، قوم‌نگارانه و بافت‌محور است و سعی دارد قصه را به مثابۀ یک تجربۀ زنده در نزد کودکان حوزه‌های فرهنگی گوناگون ایران مورد پژوهش قرار دهد.

در فصل اول 23 افسانه و قصه انتخاب شده و ابتدا روایت‌های مختلف آن آورده شده و سپس گفتگوهای دربارۀ آن افسانه یا قصه تبیین شده است. در فصل بعد ابتدا جهان افسانه از نگاه کودکان تبیین شده و در ادامه از اهمیت قصه‌های پریان و عامیانه سخن گفته شده است. فصل سوم نیز با نوشتاری از نگار داوری اردکانی دربارۀ این کتاب است. در پایان نیز تصاویری از کودکان دربارۀ قصه‌ها و افسانه‌ها آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار نویسنده

فصل اول: چندصدایی افسانه: تفسیر کودکان از قصه پریان

بزبز قندی

خمک گران گورین

برادر عاقل و برادر دیوانه

ماه‌پیشانی

تی‌تی خانم و درویش

گل خندان

قصه آه

نی‌لوله

لچک کوچولوی قرمز

بلبل سرگشته

ماه و پلنگ

یکی مال من، یکی مال تو

سنگ صبور

قلم‌تراش و شاه‌عباس

سیاگالش

بی‌بی بتول

کچل و دعای اسم اعظم

نمکی

میرماهی و ابراهیم طبیب

لال خانه‌زاد

پسر شاه و نامادری

داستان اخیش

قصه کافرستان

معرفی جامعۀ مورد تحقیق

فصل دوم: میراث میان‌نسلی در درک گفت‌وگویی میراث شفاهی ایران

فصل سوم: پس‌گفتار

فصل چهارم: قصه و تصویر