معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دانشنامه استنفورد برای علاقمندانی که می‌خواهند برای اولین‌بار با فلسفه روبرو شوند، گزینه مناسبی است. مجموعه مذکور، با اجازه گردانندگان دانشنامه فلسفه استنفورد (SEP) در ایران چاپ می‌شود. این دانشنامه با سرپرستی دکتر ادوارد ن. زالتا منتشر می‌شود و دبیر ترجمه مجموعه گزیده آن در نشر ققنوس نیز مسعود علیا است.

مدخل هفتادویکم دانشنامه استنفورد «مفهوم امر زیباشناختی» نام دارد که به قلم جیمز شلی و ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی منتشر شده است. نسخه اصلی این کتاب در سال ۲۰۱۳ منتشر شده است.

اصطلاح زیباشناسی که طی قرن هجدهم وارد دایره اصطلاحات فلسفی شد، از جمله برای اشاره به نوعی عین [یا ابژه]، نوعی داوری، نوعی رویکرد، نوعی تجربه و نوعی ارزش به کار گرفته شده است. نظریه‌های زیباشناختی اغلب در نسبت با پرسش‌هایی مختص به یکی از این کاربردها از یکدیگر متمایز شده‌اند: آیا آثار هنری ضرورتاً اعیان زیبا‌شناختی‌اند؟ چگونه باید مبنای علی الادعا ادراکیِ داوری‌های زیباشناختی را با این واقعیت منطبق کرد که ما در دفاع از آنها دلایلی هم اقامه می‌کنیم؟ چگونه می‌‌توان تضاد لغزنده بین رویکرد زیباشناختی و رویکرد عملی را به بهترین وجه به چنگ آورد؟ آیا باید تجربۀ زیباشناختی را بر اساس محتوای پدیدارشناختی آن تعریف کرد یا بر مبنای محتوای بازنمودی‌اش؟ چگونه می‌‌توان از رابطۀ بین ارزش زیباشناختی و تجربۀ زیباشناختی درک درستی به دست آورد؟ اما اخیراً پرسش‌های کلی‌تری هم مطرح شده‌اند که صورت شکاکانه دارند: آیا می‌توان هر گونه کاربرد لفظ «زیباشناسی» را بدون توسل به الفاظ دیگر توضیح داد؟ آیا توافق بر سر هر گونه کاربرد این لفظ کافی است تا بتوان بر مبنای آن به توافق یا عدم توافق نظری معنادار دست یافت؟ آیا «زیباشناسی» در نهایت هیچ‌گونه مقصود فلسفی موجه را برآورده می‌کند تا بر مبنای آن بتوان الحاق آن به اصطلاحات فلسفی را توجیه کرد؟ شکاکیتی که در این قبیل پرسش‌های کلی به بیان درمی‌آید، در اواخر قرن بیستم سایه‌گستر شد و این خود مسئله‌ای را دامن زده است مبنی بر اینکه آیا (الف) مفهوم امر زیباشناختی ذاتاً مسئله‌ساز است و این ویژگی تنها همین اواخر در برابرمان پدیدار شده یا (ب) این مفهوم عیب و ایرادی ندارد و تنها در این اواخر چنان آشفته شده‌ایم که جوری دیگری فکر می‌کنیم. قضاوت بین این امکان‌ها مستلزم منظری است که بتوان از آنجا نظریه‌پردازی‌های قدیم و جدید در باب مسائل زیباشناختی را مشاهده و بررسی کرد.

مفهوم امر زیباشناختی از مفهوم ذوق ریشه می‌گیرد، اینکه چرا مفهوم ذوق طی قرن هجدهم تا آن حد توجه فیلسوفان را به خود جلب کرد، موضوعی پیچیده است؛ اما روشن است که نظریه قرن هجدهمی ذوق تا حدی عامل تعدیل‌کننده ظهور عقل‌گرایی، به‌ویژه در کاربست آن در مورد زیبایی و همچنین عامل تعدیل‌کننده ظهور خودگرایی به‌ویژه در کاربست آن در مورد فضیلت بود. نظریۀ قرن هجدهمی ذوق در تقابل با نگرش عقل‌گرایانه به زیبایی، دعوی آن داشت که داوری در باب زیبایی بی‌واسطه است و در تقابل با تلقی خودگرایی از فضیلت، قائل بود به اینکه لذت از زیبایی عاری از هرگونه علاقه است.

مفهوم ذوق و مفهوم امر زیباشناختی دو بخش این کتاب را تشکیل می‌دهند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار دبیر مجموعه

درآمد

1. مفهوم ذوق

2. مفهوم امر زیباشناختی

کتاب‌نامه

واژه‌نامۀ انگلیسی به فارسی

نمایه