معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب تأملی است در باب نسبت‌های نظری و تاریخی میان روان‌کاوی و سینما. هریک از مقالات اینکه بر تاریخ موازی این دو حوزه تمرکز می‌کنند، به ارزیابی شباهت‌ها و تفاوت‌های «سینمای مبتنی بر نماکاوی» و کردار روان‌کاوانه می‌پردازند و مخاطرات مقایسۀ سازوکار روان‌کاوی و سالن‌های تاریک سینما را نشان می‌دهند. در این میان، به رغم مخالفت‌هایی که فروید با سینما داشت، پرسش شب بی‌پایان این است که چگونه می‌توان میان «سوژه‌های خط‌خورده‌ی روان‌کاوی» و «چشمان تیغ خورده‌ی سینما» پیوندی برقرار کرد.

در این کتاب برخی همچون استفان هیث و ژیژک در مقالات خود به بررسی زمینه‌های نظری و تحلیلی روان‌کاوی و سینما پرداخته‌اند و برخی دیگر مانند پیتر وولن و آلن دومیجولا بر نسبت‌های تاریخی‌تر و به ویژه تلقی فروید از سینما تمرکز کرده‌اند. گرچه نظریه‌پردازان بسیاری در آثار گوناگون به تعامل میان این دو حوزه توجه داشته‌اند، این کتاب از حیث ارائۀ روایتی نظری/ تاریخی از این تعامل اثری درخور است و عجالتاً این امکان را فراهم می‌کند که فراتر از ترکیب سادۀ مفاهیم روان‌کاوانه و تکنیک‌های سینمایی این بار سینما را در نسبتی آغازین با روان‌کاوی در نظر آورده و تأثیرات متقابل میان آنها را ارزیابی کرده است.

کتاب با مقدمه‌ای مبسوط از ویراستار کتاب، جانت برگستروم درباره ماهیت نسبت سینما و روانکاوی آغاز می‌شود و با فصل دوم به قلم استفان هیث ادامه می‌یابد که دلایل روان‌کاوی و به‌ویژه فروید برای مخالفت با سینما را ترسیم کرده و می‌کوشد راه فراری از معضل تصویر کردن مفاهیم روان‌کاوانه ارایه دهد. در مقاله سوم، ماری آن دوآن با اشاره به دیدگاه‌های فروید در «دفترچه یادداشت جادویی» و عکس‌های لحظه‌ای اتین ژول ماری از سینمایی صحبت می‌کند که قصدش ثبت زمان است و این چیزی است که در خود کردار روانکاوانه فروید و عکس‌های ماری نیز مشهود است. مقاله مارک ورنه از مفهوم بت‌واره در تاریخ سینما صحبت می‌کند و اینکه آرشیوهای امروزی تجربه بصری را به تجربه‌ای سطحی بدل کرده‌اند که دیگر لذت کارکردن با صفحات کاغذی و فیلم‌های قدیمی را به همراه ندارد. در مقاله ژیژک تأثیرات فضای سایبری بر سوژه روان‌کاوانه از خلال مفهوم «حد فاصل» بررسی می‌شود و باز هم روایتی جذاب از تلفیق مفاهیم سینمایی، فلسفی و روان‌کاوانه ارایه می‌شود. در دو فصل پایانی کتاب نیز پیتر وولن و آلن دو میجولا هر یک به شیوه خود بر جنبه‌های تاریخی نسبت‌های روانکاوی، فروید و سینما تمرکز می‌کنند و زمینه‌های مناسبی را برای این پژوهش بدیع ارایه می‌دهند.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت ویراستار فارسی

مقدمه: دو خط موازی/ جانت برگستروم؛ ترجمۀ مهرداد پارسا

1. سینما و روان‌کاوی: دو تاریخ موازی/ استفان هیث؛ ترجمۀ مهرداد پارسا

2. زمانمندی، ثبت، خوانایی: فروید، ماری و سینما/ ماری آن دوآن؛ ترجمۀ رضا عرب

3. بت‌واره در نظریه و تاریخ سینما/ مارک ورنه؛ ترجمۀ میثم پارسا

4. فضای مجازی یا فروبستگی طاقت‌فرسای بودن/ اسلاوی ژیژک؛ ترجمۀ صالح نجفی

5. فروید چنان ماجراجو/ پیتر وولن؛ ترجمۀ قاسم مؤمنی

6. فروید و وضعیت روان‌کاوانه بر روی پرده/ آلن دومیجولا؛ ترجمۀ علیرضا خالقی