معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بخارای صدوپانزده با تصویری از بهرام فره‌وشی بر روی جلد خود و مقالاتی از محمدعلی موحد، محمدرضا شفیعی کدکنی، محمدرضا باطنی، جلال خالقی مطلق، داریوش شایگان، مصطفی ملکیان، ژاله آموزگار و .... منتشر شد.

مروری بر برخی از مطالب این شمارۀ بخارا:

در ابتدای این شماره دکتر شفیعی کدکنی واژۀ حَمَد یا حمد را در نام حمدالله مستوفی مورخ و ادیب برجستۀ ایرانی قرن هفتم و آغاز هشتم بررسی کرده است.

دکتر باطنی در نوشتار خود دربارۀ کلمات تیره و شفاف سخن گفته است. در این مقاله از سه نوع انگیزش سخن به میان آمده است: انگیزش آوایی، انگیزش ساحتی و انگیزش معنایی. منظور از کلمات شفاف آن دسته از کلمات است که از روی صدا یا ساخت آنها بتوان به معنی آنها پی برد یا معنی آنها را حدس زد، بر عکس کلمات تیره به آن دسته از کلمات گفته می‌شود که تلفظ یا ساخت آنها ردپایی برای شناختن معنی آنها به دست ندهد.

هجونامه عنوان بیت‌هایی است منسوب به شاعر ملی ما ابوالقاسم فردوسی در هجو سلطان محمود غزنوی. در مقالۀ «با هجونامه چه باید کرد؟» این هجونامه و ابیات آن از لحاظ صحت انتساب به فردوسی و ... بررسی شده است.

عصر سه شنبه، نهم شهریورماه سال یکهزار و سیصد و نود و پنج، دویست و پنجاه و هفتمین شب از مجموعه شب‌های بخارا، با همراهی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، مرکز نشر علوم اسلامی، مؤسسۀ انتشارات حکمت، مؤسسۀ فرهنگی سروش مولانا، نشریۀ فرهنگی تحلیل روایت و مجلۀ بخارا، میزبان شب «مثنوی و قرآن مجید» بود. گزارشی از این شب همراه با سخنرانی‌های آن در این شماره از بخارا آمده است.

ویژه‌نامه بهرام فره‌وشی از دیگر بخش‌های بخارای پاییزی است که در آن گفتارهایی از علی دهباشی، پریسا احدیان، ایرج افشار، داریوش شایگان، کتایون مزداپور و ... آمده است.

دکتر فره‌وشی در فروردین سال ۱۳۰۴ در شهر ارومیه به دنیا آمدند. پدرشان علی‌محمد فره‌وشی رئیس فرهنگ آن شهر بودند. در سال ۱۳۲۳ از دانشسرای مقدماتی اصفهان فارغ التحصیل شدند. آنگاه ضمن تدریس در دبستان‌های تهران ابتدا در رشتۀ زبان‌های خارجی و سپس در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران لیسانس گرفتند. در همان سال‌ها هفته‌ای چند روز در محضر استاد سید‌محمد فرزان، ادیب معروف عصر حاضر می‌شدند و به همراه دکتر امیرحسین یزدگردی، دکتر محمداسماعیل رضوانی و اقبال یغمایی به مباحثه و تحقیق در دقایق و مشکلات متون فارسی می‌پرداختند. چندی بعد به تشویق استاد پورداوود به پاریس رفتند و به اخذ درجۀ دکتری در زبان‌ها و فرهنگ باستانی ایران از مدرسه تتبعات عالیه دانشگاه پاریس نائل گردیدند و در این مدت از محضر استادان بزرگ همچون: پروفسور دومناش و پروفسور بنونیست بهره‌مند شدند. پس از بازگشت به ایران به دانشیاری استاد پورداوود در دانشکدۀ ادبیات انتخاب گردیدند و از آن به بعد به تدریس در دانشکدۀ ادبیات تهران و تحقیق در رشتۀ تخصصی و تألیف کتاب‌های خود پرداختند. در وهلۀ اول اوقات خود را صرف نشر آثار پورداوود که به سبب پیری نیازمند همکار جوان‌تری بود کردند و بخش دوم «گات‌ها» (شامل یادداشت های پورداوود) را در ۱۳۳۶، «یسنا» را در سال ۱۳۴۰، «ویسپر» را در سال ۱۳۴۳ منتشر ساختند. آنگاه اثر ابتکاری و کم‌نظیر خود «فرهنگ فارسی به پهلوی» را در سال ۱۳۵۲ جزو انتشارات انجمن آثار ملی به چاپ رسانیدند. آخرین اثر ایشان «ایرانویچ» شامل ۲۹ مقاله دربارۀ ایران باستان در اسفند ۱۳۶۵ در دانشگاه تهران منتشر گردید. دکتر فره‌وشی بعد از انقلاب به علت رنجشی که از رفتار برخی از اولیاء دانشگاه پیدا کردند، خانه‌نشین شدند ولی حلقۀ دانشجویان وفادار و همکارانی همچون دکتر ماهیار نوابی و دیگر دوستان تنهایش نگذاشتند و جلسات مرتب هفتگی و ماهانه در منزلشان تشکیل می‌شد. ایشان سرانجام در اویل آذر سال ۱۳۷۰ بیمار شدند و برای ادامۀ معالجات با همسرشان به آمریکا سفر کردند. معالجات سرانجام مؤثر نیفتاد و در روز جمعه هفتم خرداد ۱۳۷۱ جان به جان آفرین تسلیم کردند و بنا به وصیتشان ایشان را به ایران آوردند و در خاک وطن به خاک سپرده شدند.

مطالب این شماره از نشریه بخارا بدین قرار است:

زبان فارسی: حَمَد یا حَمدالله مستوفی/ محمدرضا شفیعی کدکنی

زبان‌شناسی: کلمات تیره و شفّاف: بحثی در معنی‌شناسی/ محمدرضا باطنی

نشر و تمدن: نشر و تمدن (۱)/ عبدالحسین آذرنگ

نقد ادبی: با «هجونامه» چه باید کرد؟/ جلال خالقی مطلق

شب مثنوی و قرآن مجید:

گزارش شب مثنوی و قرآن مجید/ پریسا احدیان

هدایت و ضلالت/ سیدمصطفی محقق داماد

قرآن و مثنوی/ محمدعلی موحد

مصادیق متن‌ها/ مصطفی ملکیان

هنر معاصر: عصیان دیگری (گفتاری درباره‌ ژان بودریار)/ داریوش شایگان

قلم‌رنجه: قلم‌رنجه (۳۴)/ بهاءالدین خرمشاهی

تاریخ قاجار: امین‌السلطان، صدراعظم ناصرالدین‌شاه/ ابراهیم تیموری

در حواشی کتاب در ایران: در حواشی کتاب در ایران (۵)/ محمود آموزگار

یادنامه بهرام فره‌وشی:

درباره‌ یادنامه بهرام فره‌وشی/ علی دهباشی

گزارش شب دکتر بهرام فره‌وشی/ پریسا احدیان

فره‌وشی ایران‌زمین/ نادره نفیسی

کتابشناسی دکتر بهرام فره‌وشی

وجودی با ابعاد گوناگون فکر و اندیشه/ هما گرامی (فره‌وشی)

یادی از بهرام فره‌وشی/ ایرج افشار

میان هستی و نیستی/ داریوش شایگان

استاد و پژوهشگری دلباخته ایران/ ژاله آموزگار

ذکرش بخیر/ کتایون مزداپور

استادی مهربان و نرم‌خو/ زهره زرشناس

به یاد دوست/ محمد امین ریاحی

در سوگ بهرام فره‌وشی/ جلیل دوستخواه

مهربان و فروتن بود .... (مصاحبه با موبد دکتر رستم وحیدی)

هزار نکته باریک‌تر ز مو/ محمدابراهیم باستانی پاریزی

سرود مروارید و عرفان ایرانی/ مهران کندری

سیاست: به دموکراسی خوش آمدید/ کریستوفر دوبلیگ/ سیما سلطانی

یادداشت‌ها: یادداشت‌ها (۱)/ محمد ترکمان

گفت‌وگو: گفت‌وگو با دکتر محمد استعلامی/ ساجده سلیمی

از چشمه خورشید: از چشمه خورشید (۴۱)/ هاشم رجب‌زاده

آویزه‌ها: آویزه‌ها (۳۶)/ میلاد عظیمی

یاد یار مهربان: یاد یار مهربان (۷)/ مسعود میرشاهی

جایزه نوبل ادبیات: حمیرا و باب دیلن/ نصرالله پورجوادی

بوی جوی مولیان: ورارود و یاران مهربان (۹)/ مسعود حسینی‌پور

یادداشت‌های یک کتابدار: یادداشت‌های یک کتابدار (۱۲)/ یزدان منصوریان

شب همایون صنعتی:

گزارش شب همایون صنعتی/ زهرا ناطقیان

خاطراتی از همکاری با مؤسسه فرانکلین/ سیروس پرهام

شاعری نه با کلمات ..../ منوچهر انور

نابغه!/ سیروس علی‌نژاد

با میراث او چه کردیم؟/ محمود آموزگار

برو یک مدیر خوب بیاور، کارت راه می‌افتد..../ میلاد عظیمی

وقت ندارم به پشت سرم نگاه کنم/ مجتبی میرطهماسب

آنجوری که کوک شده بود/ ابراهیم گلستان

معرفی کتاب:

تلاش زنی برای نجات آثار اوسیپ ماندلشتام/ مریم مرادخانی

زنان در شاهنامه/ سحر رحمتی