معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

فرهنگ و تمدن شرقی یکی از حوزه‌های تمدنی تأثیرگذار و کهن و به تعبیر برخی تاریخ‌نگاران، گاهوارۀ تمدن جهانی بوده است؛ فرهنگی که مستند به نظریه‌های گوناگون، حوزه‌های جغرافیایی و فکری مختلفی را دربر می‌گیرد. اما آنچه مسلم است وجود مؤلفه‌های مشترک و شباهت‌های انکارناپذیر میان شیوه‌های تفکر ملل موجود در این حوزه‌هاست که سبب می‌شود آنها تحت عنوان «فرهنگ و تمدن شرقی» گرد آیند.

از جمله طرق اصلی و اساسی شناخت این فرهنگ و تمدن، بررسی هنر و زیبایی‌شناسی خاص آن از زاویۀ حکمت شرقی و به ویژه اوپانیشادی است که البته از جهات گوناگون برای ما اهمیت و ضرورت دارد. از جمله اینکه فرهنگ و تمدن ایرانی، در برخی مبانی به قدری با این فرهنگ‌ها شباهت و نزدیکی دارد که تاریخ‌نگاران و اندیشمندان آن را در عداد فرهنگ‌های شرقی به شمار آورده‌اند؛ در نتیجه بررسی هنر این حوزه‌ها کمک درخور توجهی به شناخت ژرف‌تر هنر و زیبایی‌شناسی ایرانی نموده و تعاملات و اشتراکات آن با هنر سایر مناطق را آشکارتر خواهد ساخت. همچنین پرداختن به این مباحث سبب گسترش و تعمیق فضای زیبایی‌شناختی ذهنیت ایرانی و جذب و پرورش بذرهای گوناگون هنر و اندیشه در خاک حاصلخیز فرهنگ ایرانی ـ اسلامی خواهد شد.

بخش مهمی از این غور و بررسی متوجه اندیشه‌های حکمی این حوزه‌ها است؛ زیرا در بطن و متن این فرهنگ‌ها، هماره رابطۀ ژرف و تنگاتنگی میان آفرینش‌های هنری و حکمت نظری ـ به ویژه در جهان‌بینی سنتی ـ وجود داشته است؛ نسبتی ژرف که بدون درک و دریافت صحیح آن، راه بردن به کنه آن آفرینش‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. حکمت نه‌تنها رشتۀ پیوند میان فرهنگ‌های شرقی، بلکه حلقۀ ارتباطی میان اجزای هر یک از این فرهنگ‌ها نیز است؛ به گونه‌ای که با قرارگرفتن اجزا در کلیتی اندام‌وار، هر بخش متناسب با دیگری رشد نموده و با انسان و طبیعت در هماهنگی و آشتی کامل قرار خواهد گرفت. ضمن اینکه شناخت عمیق‌تر هر جزء، شناخت دیگر اجزاء نیز خواهد بود.

در این میان، هند حامل شرقی‌ترین و در عین حال گسترده‌ترین حوزة جغرافیایی فرهنگ شرقی است. رد‌ّپای بسیاری از بنیادی‌ترین اصول حکمی هند، چون دهیانه، را می‌توان در خاور دور یافت (که در چین به چَن و در ژاپن به ذِن تبدیل شد) و نیز رد‌ّپای عمیق بودا و تعالیمش و این در حالی است که کنفوسیوس و شینتوئیزم در هند کمتر رد‌ّپا یا حتی نامی دارند. این کتاب که برآمده از مجموعه مطالعات مؤلف در سه حوزة حکمت و اندیشه، حکمت هنر و زیبایی‌شناسی است و در ‌نهایت به ارتباطات گستردة هنر و معماری ایران و هند رسیده، به تبیین عمیق‌ترین ارتباطات فرهنگی و تمدنی میان دو فرهنگ عظیم ایرانی و هندی پرداخته است.

این اثر که در سه بخش تدوین شده است، بخش اول آن به حکمت و اندیشه اختصاص دارد، بخش دوم به حکمت هنر و زیبایی‌شناسی پرداخته شده است و در بخش سوم نیز با عنوان حکمت هنر و معماری کتاب مطرح است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

بخش اول: حکمت و اندیشه

اسلام و هندوئیزم

بخش دوم: حکمت هنر و زیبایی‌شناسی

سادرشیا و میمزیس

طبق شیوا، صوراسرافیل

بخش سوم: حکمت هنر و معماری

ساخت معبد هندو بر بنیاد اصول حکمی و آیینی

نیلوفر ایرانی، نیلوفر بودایی

تجلی لوتوس در آیین و هنر ایران و هند

هنر در آیینۀ اساطیر