مانیفست خاموشان: تأملاتی دربارۀ نیما به میانجی افسانه
خلاصه
نکتۀ مهمی در مورد روش خاص کار کتاب وجود دارد که عمیقاً با محتوای کتاب در پیوند است. به همین دلیل قسمت عمدهای از پاسخگویی به پرسش «چرا افسانه؟» درون بحث دربارۀ روش پرداختن به افسانه وجود دارد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
نکتۀ مهمی در مورد روش خاص کار کتاب وجود دارد که عمیقاً با محتوای کتاب در پیوند است. به همین دلیل قسمت عمدهای از پاسخگویی به پرسش «چرا افسانه؟» درون بحث دربارۀ روش پرداختن به افسانه وجود دارد. مضامین کتاب اعم از اینکه افسانه چه کرده، شاعرش چگونه با آن مواجه شده، نقل قول از سنت چگونه در آن ممکن شده، چگونه سازوکار استعاری و انباشت معنا در آن واژگون شده یا چگونه توانسته خاستگاه چیزها و مفاهیم از پیش موجود را بسان شکافی در دل زمانمندی مفاهیم نشان دهد و حتی اینکه چگونه توانسته سویههای فردی و تجربۀ درونی را به حوزۀ کنش سیاسی واد کند؛ مسائلیاند که کتاب میخواهد با فاصلهگیری، وقفه و تأمل با آنها درگیر شود.
این کتاب دارای روش فیلولوژیکی است که در اسّ و اساس آن در پیوند با فیلولوژی نهفته در افسانۀ نیما است. این روش با اجتناب از فقهاللغۀ غیرتاریخی و صرفاً زبانی، با پیگیری تبار واژگان و چیزها، زمینۀ تاریخی تکوین آنها را رو به عقب میخواند و از این طریق امکان قرائت متفاوتی را از واژگان و شعر پیش میکشد. گاه از حدود واژگان و جملات فراتر میرود و بدون التزام به نظم رایج در پژوهش و کتابنویسی قطعاتی از گذشتۀ تاریخ را میخواند که به طرز جبرانناپذیری در دل زبان مستور ماندهاند. از اینرو تلاش فیلولوژیک یعنی نمایان ساختن نقاط بحرانی در متن و متوقف ساختن منطق پیشرفتگرایانۀ آن به قصد ایجاد تأملی حساس و مؤکداً سیاسی. رویکرد فیلولوژیک نشان میدهد که شکل تاریخی مفاهیم و زبان در چه نقطههایی از پیوند خوردن با هم و نهایتاً برساختن معنای خطی متن (هر متنی که باشد) سر باز میزنند. به این اعتبار کتاب وعدۀ چشمگیری برای خوانندهاش مبنی بر یافتن به دانشی جدید دربارۀ سینما، شعرش و سیاستش ندارد. اساساً کار فیلولوژی همین است: نه ساختن، بلکه تخریب و برهمزدن آسایش و آرامش موجود در معرفتشناسی معطوف به پیشرفت. انتخاب افسانه نیز بیشتر ناشی از همین مسئله بوده و به همین دلیل با روش کار بررسی آن در پیوندی عمیق است. با این حال کتاب تلاش میکند به ادعای خود جامهای از عمل بپوشاند. از اینرو مسائل آن در شرح این نکته خواهد بود که چگونه افسانه، به شکلی مونادگونه، کل پروژۀ نیما را در درون دارد. اما چه پروژهای؟ دست و پازدنی مطلق در حوزۀ ـ صرفاً ـ شعر؟ مسئلۀ دیگر این است که اصولاً اهمیت مونادگونگی یک شعر چیست؟ و اینکه کشف و اثبات این نکته قرار است چه منظر و موضعی نسبت به یک کل بزرگتر یعنی شعر فارسی معاصر داشته باشد؟ و این پرسش اساسی که سیاست افسانه چیست؟
در بخشی از این کتاب با عنوان «آستانههای زبان و اقتصاد شعر» میخوانیم: «اگرچه نيما در افسانه به شکل زاهدانهاي در مقابل وسوسههايي ميايستد که بعدها در مشهورترين آثارش خودنمايي ميکنند، با اين حال واقف است که پرداختن به امور جزئي در شعر چندان نميتواند از عهدۀ ايستادن بر تارک معاصرت خود برآيد. جستجو براي يافتن يک امر کلي و انسجامبخش که رسانندۀ صداي تودههاي محذوف باشد، رسالت خستگيناپذير شاعري است که در عين حال فيلولوگ عصر خود است؛ فيلولوگ است در آن معني که نظر به توپوس يا همان ارض مقدّس زبان دارد. اوست که ميتواند زبان را وراي انتقالدهي و سازوکار ارتباطياش در رابطه با تبارهايش آشکار کند. اين مسئله که خود برخاسته از بطن همان آشکارسازي و يادآوري است، روند توزيع معاني و مفاهيم از سوي زبان را بر هم ميزند. به اين طريق مجرايي به سوي تشکيل يک اقتصاد جمعي نوين تأسيس ميکند. منظور از اقتصاد شعر در حوزۀ زبان مشخص کردن مجموع کارکردهاي اجزاي دروني شعر و تدبير امورات ماديِ معني و بيان نيست. اين مسئله که در بررسيهاي فرماليستي و ساختارگرايانه اهميت خود را دارد ميتواند تحت عنوان کلي «قصديت شعر» جاي بگيرد. همچنين بايد امر ديگري نيز که با اين اصطلاح به ذهن متبادر ميشود را کنار بگذاريم، اينکه اقتصاد شعر به معني بررسي سويههاي بيروني شعر، مسائل مربوط به کالايي شدن و مقاومت اثر در برابر آن، يا موارد ديگري مثل هزينه و چاپ و از اين دست مسائل نيست. اقتصاد شعر در اينجا بيشتر با انواع مالکيت و مناسبات عرضه و تقاضا و توازن قواي دموکراسي و بازار در نهاد شعر رابطه دارد. شايد به نظر برسد که اوّلاً اين مسائل فاقد ارتباطي منسجم و شکلپذير در کار افسانه است و دوم اين پرسش پيش آيد که آيا پيش کشيدن اين مفاهيم به معني برکشيدن شاعرانۀ شعر به حوزههاي نيست که شعر همواره ماهيتاش را در تفارق و فاصله با آنها تعريف کرده است؟» (ص 153)
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
آشوویتس و زخمهای زبان
خطابۀ افتتاحیۀ قرن
بهضت در مقام ویرانه
افسانه: از ترجمه تا مانیفست
آستانههای زبان و اقتصاد شعر
رخدادی از تجربه و حکمت (گفتگو با مراد فرهادپور)
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
منابع مشابه بیشتر ...
مکالمه با سورنا: مجموعه گفتگوهای منوچهر آتشی
به کوشش محسن میرکلایی، شهره رحیمیپور انارکیاین کتاب شامل ۱۲ گفتگو با منوچهر آتشی، شاعر جنوبی میشود که به همت چهرههای ادبی معاصر مانند بهرام ا
راز ماندگاری شاهنامه
نوشته و گردآوری: ایوب گبانچیفردوسی را میتوان سرآمد چکامهسرایان حماسهسرای جهان دانست؛ او در سرودههایش چنان چیره است که هیچ فی
دیگر آثار نویسنده
از مصائب معنا: جستارهایی در فیلولوژی، زمان و شعر به همراه ترجمۀ دو مقاله از جورجو آگامین
امیر کمالیاین کتاب دربردارندۀ شش مقاله تألیفی و دو ترجمه از نوشتههای فیلسوف ایتالیایی جورجو آگامبن است که بر
نظری یافت نشد.