معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زندگی نیچه نشان می‌دهد که نابغه زاده نمی‌شود، بلکه ساخته می‌شود، آن هم با فرآیندی که اصلا به آن اندازه که ایدئولوژی رمانتیک نبوغ نشان می‌دهد جادویی نیست. نیچه نیز همچون هر فرد خلاق دیگری باید زندگی‌اش را در همان جهانی که یافته بود، سپری می‌کرد. نیچه باید بر توقعات دست‌وپاگیر خانواده‌اش غلبه می‌کرد و ارزش‌های مذهبی و اخلاقی را انکار می‌کرد؛ ارزش‌هایی که پیش از آنکه حتی بتواند خودش را به عنوان یک فیلسوف متصور شود، به ارث برده بود. اما او احساس وظیفه و مسئولیت را نیز به ارث برده بود. او پذیرای این فرض قرن نوزدهمی شد که استادی در زبان‌های کلاسیک و آشنایی با روش‌های تاریخی تفکر پیش‌نیازهای برتری و پیشرفت فکری‌اند. مهم‌تر از همه اینکه او نظریه نبوغ را آموخت و شخص خودش را معطوف نبوغ در سیمای شوپنهاور و واگنر کرد و در نهایت با شوریدن بر مریدانش، خود را نیز به عنوان یک نابغه خلق کرد و با نابغه ساختن خود، تاریخ خودش را رقم زد.

اهمیت این کتاب از آن‌رو است که زندگینامه‌ای تقریبا کامل و مفصل از دوران تولد تا سال‌های جوانی نیچه و انتشار نخستین آثار او به خواننده می‌دهد. کتاب تلاش می‌کند در کنار بیان این زندگینامه، مفهوم نبوغ و چگونگی کشف و شکل‌گیری آن نزد نیچه را توضیح دهد. نویسنده در همان ابتدای کتاب درباره نیچه، زمانه‌ای که در آن متولد شد و مفهوم نبوغ می‌نویسد: «زمانی که نیچه پسر‌ بچه‌‌ای بیش نبود گوته به قهرمان ملی آلمان بدل شده بود. در سال 1850 مفهوم نبوغ تنها یک قرن قدمت داشت، اما در بین افراد فرهیخته قهرمانان خلاقی چون گوته و شیلر، در مقام چهره‌‌هایی مورد احترام، جای بلند‌مرتبگان و پادشاهان را گرفته بودند. مفهوم نبوغ محصول جنبش فکری پیشرو قرن هجدهم، یعنی روشنگری، بود. نویسندگان رادیکال راه را برای انقلاب دموکراتیک باز کرده و در همان حال عرصه را برای ظهور قهرمانان رومانتیک قرن نوزدهم و کیش نبوغ مهیا می‌کردند. آنها عموما خود را به‌ عنوان نمایندگان طبقات متوسط معرفی می‌‌کردند و حتی خودشان را «حزب انسانیت» می‌‌نامیدند. اما به‌ زودی این ایده در آنها شکل گرفت که یک ‌جور اشراف‌‌سالاری فکری به ‌وجود بیاورند و این به یکی از بنیادهای نظریه‌ نبوغ تبدیل شد».

پلیچ در این کتاب تلاش می‌کند بنیادهای نبوغ نیچه را نشان دهد و در این راه کتاب را به نه بخش تقسیم می‌کند. آنگونه که از روند فصول کتاب نیز بر می‌آید، نویسنده تلاش می‌کند نیچه را به عنوان یک نابغه معرفی کند که در میانه‌ای از نبوغ به دنیا می‌آید، به تقلید از نوابغ می‌پردازد و در همان جوانی خود را به عنوان یک نابغه معرفی می‌کند.

نویسنده معتقد است نیچه مفصل‌تر از اکثر نوابغ عصر خودش دربارۀ تجربه اخلاق‌اش نوشته است. پلیچ به این نکته اشاره می‌کند که شاید نیچه قادر نبود وابستگی‌اش به آرتور شوپنهاور و ریچارد واگنر را در سال‌های شکل‌گیری‌اش پنهان کند، اما در کتاب «اینک انسان» دانسته تجربه انضمامی خود را از آنچه نوآوران تمامی اعصار و فرهنگ‌ها تجربه‌اش کرده‌اند به نمایش گذاشت. او در این کتاب فرآیند رمزگشایی از نبوغ را آغاز کرد.

در بخشی از کتاب می‌‌خوانیم: «نیچه تنها کسی نبود که زندگی خلاق‌اش با یادگیری و زیستن در نقش نابغه انسجام یافته بود. در واقع پشت کردن او به تفنن‌گرایی و پافشاری‌اش بر یک مأموریت خلاق واحد خصوصیت بارز نبوغ است. این خصوصیتی است که نوابغ قرن نوزدهم را از افراد جامع‌الاطراف قرون قبل متمایز می‌سازد. تفاوت فاحش در این است که افراد جامع‌الاطرافی مثل لئوناردو یا میکل آنژ دربست مطیع ولی‌نعمت‌های خود بودند، یعنی لردهای بزرگی که خادمین بااستعدادشان را ملزم به انجام خدمات مختلفی می‌کردند. لذا در حالی که میکل آنژ خودش را پیکرتراش می‌دانست، پاپ اصرار داشت که او نقاشی کند و ساختمان طراحی کند و حتی نقشۀ برج و قلعه بکشد و به این ترتیب هنرمند را آشفته و پریشان می‌کرد. در مقابل نوابغ قرن نوزدهم نسبتا از چنین قیمومیت استبدادی‌ای آزاد بودند». (ص 240)

فهرست مطالب کتاب:

یک: تبارشناسی نبوغ

دو: تولد یک نابغه

سه: بدون پدر

چهار: یادگیری آموختن

پنج: دانشجوی نابغه

شش: تقلید از نوابغ

هفت: نخستین آثار

هشت: تلاش برای استقلال

نه: بازتعریف نبوغ

یادداشت‌ها

کتاب‌شناسی