معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب حاصل گفتگویی است عمومی میان آلن بدیو و نیکولا ترونگ که به تاریخ 15 ژوئیه 2012 به عنوان بخشی از رشته سخنرانی‌های «تئاتر ایده‌ها»، برنامه‌ای از مناظرات فلسفی و روشنفکرانه در جشنوارۀ آوینیون صورت گرفته است.

بدیو در این گفتگو تمایزی را مطرح می‌کند که می‌تواند به فهم بهتر آن مباحثه کمک کند. بدیو میان تئاتر به مثابه ساحت امکان و سرگرمی به مثابه ساحت مصرف تمایز می‌گذارد. برای او تئاتر حقیقی «ساحت امکان» است، طرح زندۀ «اندیشه‌ای نو از تمامی آنچه [حضار] نمی‌دانستند توانایی انجامش را دارند، در حالی که در نهان آرزوی انجامش را داشتند». در حالی که «تئاتر بد مجموعه‌ای است از هویت‌های مقررشده که کارش آن است که آنها را به وسیلۀ ایده‌های قراردادی و عقاید مقبولی که آنها را مطابقاً همراهی می‌کنند بازتولید کنند».

بخش چشمگیری از این کتاب در بازتاب سنجش بدیو از وضع کنونی تئاتر/ ایده، به کار هنرمندان شاغل تئاتر اختصاص داده شده است. در حالی که بدیو در نوشته‌های قبلی خود در باب صحنه، گرایش به محدودکردن مباحث خود به انگشت‌شماری از «نام‌های بلندآوازه دارد ـ برتولت برشت، پاول کلودل، لوییجی پیراندلو، اگر به گزینش چند نام از میان ایزدکدۀ شخصی او اکتفا کنیم ـ در این مجلد تیررس تأملاتش را چندان گسترش می‌دهد که شامل دوجینی از دست‌اندرکاران معاصر می‌شود؛ از کارگردانانی مانند یان فابر، بریژیت ژاک و رومئو کستللوچی گرفته تا گروه‌هایی مانند «لاله‌ونتینا»ی ماری ژوزه مالیس. این هنرمندان هر کدام به شیوۀ خود تئاتر ـ ایده را در نورافشانی بر امکانات پیش از این نااندیشه‌ماندۀ امروز به نمایش می‌گذارند. یکی از ویژگی‌های این کتاب تحلیل‌های موشکافانۀ آن است از راه‌های گوناگونی که تئاتر می‌تواند بحران جاری سرمایه‌داری جهانی را به ثبت رساند که به گفتۀ بدیو تئاتر را در وضع جاری آن به مثابه یک هنر در معرض انقراض نگه می‌دارد. در این ارتباط آنچه در این کتاب جنبۀ کانونی دارد، بحث مبسوط آن است دربارۀ تبلورهای معاصر آنچه یوناس باریش «بغض ضدتئاتری» نامیده است: مخالفت با یا انزجار از تئاتر که سخنگویان آن شامل ژان ژاک روسو، انتونین آرتو، فریدریش نیچه و البته افلاطون نیز می‌شوند.

بدیو تحلیل‌اش از تئاترستیزی معاصر را با توصیف آنچه وی آن را مفهوم «راست‌گرایانۀ» تئاتر می‌خواند که هدفش پیش و بیش از هر چیز آن است که «آنچه را ذائقۀ عمومی» می‌طلبد در اختبارش بگذارد، می‌آغازد. مفهوم راست‌گرایانۀ تئاتر که در اشکال برداشت‌های «کاتینگ ـ اج» از رپرتوآر استاندارد و شوهای عظیم موزیکال در راستای آنچه در «برادوی» و «وست اند» به نمایش درمی‌آید، نمود می‌یابند.

در تحلیل نهایی چنانچه بدیو یادآور می‌شود «هیچ چیزی که بشود له یا علیه تئاتر گفت نمی‌تواند از دست خود تئاتر بگریزد». بدیو در اینجا ادعا می‌کند که تئاتر ـ یک تئاتر کامل ـ «عظیم‌ترین ماشینی است که هرگز برای جذب تضادها اختراع شده است: هیچ تضادی که به تئاتر آورده شود آن را نمی‌هراساند، بلکه برخلاف هر کدام منبع خوراکی جدیدی برایش درست می‌کند».

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم فارسی

آلن بدیو و صحنۀ نابهنگام

در دفاع از هنری در معرض انقراض

تئاتر و فلسفه: ماجرای یک زوج کهنسال

میان رقص و سینما

صحنۀ سیاسی

جایگاه تماشاگر