معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بی‌شک پراگماتیسم مشخصۀ فلسفۀ آمریکاست؛ ولی این بدین معنا نیست که تفکر پراگماتیستی محدود به این کشور است، بلکه تفکر پراگماتیستی در تمامی کشورهای جهان چه اروپایی چه آمریکایی گسترده شده است. واژۀ پراگماتیسم از لفظ یونانی pragma به معنی action یا «عمل» مشتق شده است. اصطلاح پراگماتیسم را به اصالت عمل، عمل‌گرایی و غیره ترجمه کرده‌اند که به نظر می‌رسد خود این لفظ به همان شکل لاتین خود در انتقال معنا به خواننده بهتر از معادل‌های فارسی عمل می‌کند. اولین بار چارلز سندرس پیرس در سال 1878 این اصطلاح را وارد فلسفه کرد و ویلیام جیمز هر چه بیشتر به آن عمق و محتوا بخشید و هربرت مید آن را با امر اجتماعی گره زد و سرانجام جان دیویی پراگماتیسم را با آموزش و پرورش و سیاست عجین کرد. از دهۀ 1990 به بعد رنسانسی در پراگماتیسم رخ داده و بار دیگر پیرس، جیمز و دیویی سه پرچمدار اصلی پراگماتیسم کلاسیک، در فلسفۀ نئوپراگماتیستی فیلسوفان امروزی نظیر پاتنم و رورتی به قهرمانان فلسفی تبدیل شده‌اند.

پراگماتیسم کلاسیک با تأکید بر عمل و یافتن در ساحت عمل و نتایج عملی، بسیاری از فرمول‌های فلسفه‌های عقل‌گرا و ایدئالیست و حتی تجربه‌گرا را به هم ریخت و سعی کرد نشان دهد این فلسفه‌ها که عمدتاً جد آنها افلاطون و افلاطون‌گرایی است، چشم خود را به زندگی انضمامی و اجتماعی بشر بسته‌اند و در برج عاج نشسته و در عالم انتزاعیات خودشان سیر می‌کنند.

ویلیام جیمز می‌گوید «پراگماتیسم نامی است که برای ماندن آمده است». هم‌اکنون با قدرت گرفتن اندیشه‌های پراگماتیسم می‌توانیم این جمله جیمز را درک کنیم. این کتاب نیز استوار بر این قاعده است. عنوان فرعی کتاب پراگماتیسم هم شاهدی بر این مدعا‌ است. رگه‌های فلسفه پراگماتیسم از افلاطون تا‌کنون به اشکال مختلف در قالب نظریه‌ها و تفسیرهای گوناگون و از لابلای کتاب‌ها و مقالات مختلف فیلسوفان گذشته تا نوشته‌های معاصران؛ چه در غرب چه در شرق ریشه دوانده است. اگر پراگماتیسم را تبارشناسی کنیم، یقینا ریشه‌های آن را در جمهوری افلاطون و اخلاق نیکوماخوسی ارسطو تا پدیدارشناسی روح هگل و چنین گفت زرتشت نیچه و از هستی و زمان هایدگر تا پژوهش‌های فلسفی ویتگنشتاین خواهیم دید؛ ریشه‌هایی که هنوز خشک نشده‌اند و ساقه‌ها و شاخه‌های پر از گل و میوه را به اندیشه بشری ارزانی می‌کنند.

کتاب «پراگماتیسم، پرسشی گشوده» توسط هیلاری پانتم نوشته شده است. او که متولد 1926 است سال‌ها به عنوان استاد فلسفه علم در دانشگاه «ام آی تی» تدریس می‌کرده است. او سال 1976 به عنوان رئیس «انجمن فلسفه آمریکا» و در 1980 به عنوان رئیس «انجمن منطق نمادین» انتخاب شد. این کتاب شامل سخنرانی‌های وی در رم تحت‌عنوان «درباره علایق کنونی فلسفه‌ام» است. نویسنده درباره این اثر می‌نویسد: «خواستم درباره پراگماتیسم صحبت کنم؛ نه پراگماتیسمی که در پایان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم روزگار خاص خودش را داشت و دارد، بلکه آن را به مثابه شیوه تفکری که اهمیت دیرپایی دارد و نیز گزینه‌ای پیش‌رو یا حداقل «پرسش گشوده» مدنظر دارم که باید در تفکر فلسفی امروز از نو مطرح شود».

هیلاری پانتم در این رشته سخنرانی‌های کوتاه  پرسشی راجع به تلاشش برای ارائه تفسیری جامع از پراگماتیسم یا حتی پرسشی درباره طرح استدلالی مفصل برای اصلاح دیدگاه‌های پراگماتیسمی مورد نظرش مطرح نکرده است. او خواسته سوء‌فهم‌ها از پراگماتیسم را اصلاح کند و به تعدادی از ایرادات احتمالی پاسخ دهد؛ اما نخواسته بر نظریه صدق جیمز متمرکز شود. در اولین درس‌گفتار دربارۀ اهمیت اندیشۀ ویلیام جیمز سخن می‌گوید و مخصوصاً بر تفکیک‌ناپذیری واقعیت و ارزش از نظر جیمز تمرکز می‌کند؛ اما در این درس‌گفتار مقدمات بحث در باب تفکیک‌ناپذیری واقعیت و ارزش، و واقعیت و تفسیر را نیز فراهم کرده است. در درس‌گفتار دوم سعی می‌کند موقعیت فلسفۀ متأخر ویتگنشتاین را نه‌تنها نسبت به پراگماتیسم بلکه نسبت به تاریخ فلسفه ترسیم کند و در درس‌گفتار سوم و آخر می‌کوشد میراث پیرس، جیمز، دیویی و ویتگنشتاین را در برخی مباحث فلسفی کنونی بیان کند. به ویژه اینکه خواننده را متقاعد کند که پراگماتیسم هم به لحاظ فلسفی و هم از حیث سیاسی چیزی بسیار بهتر از بدیل‌های ناخوشایند که امروزه علی الظاهر یگانه امکانات هستند، عرضه می‌دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

زندگینامۀ هیلاری پاتنم

پیش‌گفتار

اظهارات مقدماتی

1. ماندگاری ویلیام جیمز

2. آیا ویتگنشتاین پراگماتیست بود؟

3. پراگماتیسم و بحث کنونی

کتاب‌شناسی