سفرنامۀ سر فردریک جان گلداسمید؛ از بندرعباس تا مشهد از راه سیستان
خلاصه
سفرنامۀ گلداسمید گزارشگونه بوده و تنها برای سرگرمی نوشته نشده است. نویسندۀ سفرنامه شخصی است که نخستین مدیر خطوط تلگرافی در ایران و بازیگر اصلی طرح تقسیمات مرزی شرق ایران، از جمله بلوچستان و سیستان بین سالهای 1870 تا 1872 میلادی است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
سفرنامهها به ویژه سفرنامههای افراد غیرمسلمان برای شناخت جغرافیای تاریخی هر سرزمین دارای اطلاعات ناب و ارزشمندی میباشند و میتوانند به عنوان منبعی ارزشمند در زمینۀ تاریخ ایران به ویژه دوران قاجاریه به دلیل فراوانی آنها در این برهۀ زمانی نقشی بسزا ایفا نمایند و اطلاعات گرانبهایی شامل توصیف شهرها، مناطق، روستاها، زندگی روزمرۀ افراد، رسوم و ارزشها، باورهایی از جمله خرافات گروههای مختلف اجتماعی، مذهبی، قبیلهای و غیره را از دیدگاه افراد مختلف ارائه نمایند. این سفرنامهها در واقع تاریخ مردم عادی و کوچه و بازار هستند که بهواسطۀ آنها شناخت تاریخ هر دوره کاملتر میگردد. در این برهۀ زمانی به واسطۀ توجه روسها به هندوستان، سرحدات ایران ارزش پیدا نمود و دولت بریتانیا را نگران کرد، این دولت برای جلوگیری از فعالیتهای مأموران روسیه، عدهای از صاحبمنصبان خود را به روشهای گوناگون راهی مناطق مختلف ایران نمود. در میان این افراد، معدودی مانند «گلداسمید» سایکس و ... نیز بودند که ضمن پرداختن به اصل مأموریت خویش که در اینجا تقسیم مرز بین افغانستان و ایران است، به همۀ جنبههای زندگی افراد ایرانی واقع در خط سیر خود میپرداختند. این افراد در زمینۀ ایران مطالعه و تحقیقات فراوان انجام دادهاند و سالهای زیادی از عمر خویش را به دلایل مختلف در این سرزمین سپری نمودهاند که نوشتههایشان از دقت و اعتبار بیشتری برخوردار است و منبعی مهم و موثق برای شناخت دقیق تحولات تاریخی جغرافیایی هر شهر و روستا به شمار میرود و باعث افزایش اطلاعات ما دربارۀ تاریخ گذشته میگردد و در مواردی نیز نوشتههای تواریخ سفارشی را به چالش کشیده و به بازسازی آنها میپردازد و طرحی نو در تاریخنگاری میاندازد.
سفرنامۀ گلداسمید گزارشگونه بوده و تنها برای سرگرمی نوشته نشده است. نویسندۀ سفرنامه شخصی است که نخستین مدیر خطوط تلگرافی در ایران و بازیگر اصلی طرح تقسیمات مرزی شرق ایران، از جمله بلوچستان و سیستان بین سالهای 1870 تا 1872 میلادی است. کثرت و تنوع آثار ایشان و اشاره به جنبههای مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تاریخی، جغرافیایی و دیگر حوزهها، نشان از وسعت و عمق اطلاعات و همت و پشتکار او دارد. او از اغلب تحقیقات و مطالعات محققان و مورخان همعصر و پیش از خود بهره گرفته است. گلداسمیت مأموریت داشت بدون ملاحظۀ دعاوی طرفین، عاقلانه و با حسن تدبیر! طبق سیاستهای انگلیس، دربارۀ اختلافات بین دو کشور حکمیت کند که البته در این کار موفق نبود.
در این سفرنامه ماجرای دوپاره شدن سیستان توضیح داده میشود؛ سرزمینی که قسمتهایی از آن طی این حکمیت به افغانستان واگذار شد. گلداسمیت سیستان را به دو قسمت اصلی و فرعی (بیرونی) تقسیم کرد. سیستان اصلی را به ایران و سیستان بیرونی را به افغانستان واگذار نمود؛ امری که هر دو نفر روزنامهنویس دولت ایران در این سفر، میرزا موسیخان منشی وزارت امور خارجه و مهندس ذوالفقارخان کرمانی مهندس نقشهکش نیز بر ان صحه گذاشتهاند. گزارشهای این دو نشان میدهد گلداسمید نقشی فراتر از یک داور و حکم داشته است و قصدش خارج کردن قسمتی از سرزمینهایی بوده که از دوران کهن به ایران تعلق داشته است. از جمله نکات بارز در این سفرنامه، نگاه گلداسمیت نسبت به فرهنگ و رسوم ایرانی است؛ نگاهی که از بالا به پایین نیست. نکتهای که در سفرنامههای مسافران روس کمتر مشاهده میشود.
نکتۀ پایانی اینکه این سفرنامه که از بندرعباس شروع و به مشهد ختم میگردد، دربرگیرندۀ بیش یک سفر عادی است. شروع این سفر روز 21 دسامبر سال 1871 میلادی (مصادف با 30 آذرماه 1250 هجری شمسی) از بندرعباس و پایان آن در مشهد است.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
بخش اول: تحلیل سفرنامه
بخش دوم: سفرنامۀ گلد اسمید
بخش سوم: ضمیمهها
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ماهنامۀ خبری، آموزشی و اطلاعرسانی «جهان کتاب»، سال بیستودوم، فروردین و اردیبهشت 1396، شماره 1و 2
جمعی از نویسندگان به مدیرمسئولی طلیعه خادمیانشمارۀ اول و دوم ماهنامۀ جهان کتاب (پیاپی 335 و 336) ویژۀ فروردین و اردیبهشت 1396 منتشر شده است.
منابع مشابه بیشتر ...
حکایتهای کوچک: خاطرات پراکنده از دورۀ قاجار
حسینقلیمیرزا عمادالسلطنهاین کتاب دربرگیرندۀ حکایاتی است که شاهزادۀ عالم و نکتهسنج حسینقلیمیرزا عمادالسلطنه برای آموزش و پی
سفرنامۀ سدیدالسلطنه: التدقیق فی سیر الطریق و دیگر یادداشتهای روزانه
محمدعلی سدیدالسلطنۀ مینابی بندرعباسیاز محمدعلیخان سدیدالسلطنۀ کبابی مینابی بندرعباسی، یادداشتها و تألیفات بسیاری دربارۀ جنوب ایران و م
نظری یافت نشد.