معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب از پاول پارسی ـ فرزانه ‌[=فیلسوف] و گویایی‌دان [=منطق‌دان] ایران باستان دربردارندۀ این سه گفتار است که به شاه خسرو انوشیروان ساسانی پیشکش شده: گفتار اندر گویایی ارستو؛ روشنایی‌نامه‌ای بر اندر پیرامونِ گزارش (Περὶ Ἑρμηνείας) ارستو؛ پیش‌درآمدی بر فرزانگی ارستو.

با گذشت پانزده سده از روزگار پاول پارسی، برگردان پارسی این گفتارها برای نخستین‌بار در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.

ایرانیان هرچند گویایی [منطق] ویژۀ خویش را داشته‌اند که به گویایی هندی نزدیک و دگرسان از گویایی یونانی بوده است، لیک از باستان با گویایی ارستو نیز آشنا بوده‌اند و اندر این دانش به پارسیگ [پهلوی] و سوریگ [سریانی] کتب بسیار نوشته‌اند. یکی از این دست‌نوشت‌ها گزیده‌ای از گویایی [منطق] ارستو نوشتۀ پاول پارسی برای شاه خسرو انوشیروان است. پاول که اندر دربار شاه ایرانشهر ـ خسرو انوشیروان ـ بالید بر پایۀ انجام گزارش سوریگِ گویایی‌اش از ریشهر پارس بود.

ابتدای این رساله اینگونه آغاز شده است:

«درود بر خسرو پیروزبخت، شاه شاهان، بهترین مردان، پاول پیشکارتان!

فرزانگی، که دانش راستین همه [چیزها] بود، اندر شماست؛ و از این فرزانگی که اندر شماست برایتان پیشکشها فرستم. این مایۀ شگفتی نبود که از بوستان فرمانروایی‌تان پیشکشهایی برای شما فراز برند، [زیرا که] از ایزدآفریده‌ها یزشهایی [قربانی‌هایی] برای ایزد فراز می‌آورند. پیشکشی که من می‌فرستم از سخن است، زیرا فرزانگی که بهتر از همۀ پیشکشهای دگر بود، به میانجی سخن رخ می‌نماید. همانا چنین است آنچه فرزانگی دربارۀ فرزانگی گوید: «میوه‌هایم بهتر از زر ناب و بار و برم بهتر از سیم شاهوارند». اینک تندرستی و زورمندی و توانایی و خدیوی و پادشاهی و شهریاری و آشتی و داوری‌ها و آیین‌ها و سخن گفتن گزیده، همه [گونه] کنشهای نیک». (ص 44)

این کتاب متنی کهن است که بیش از پانزده سده از نوشتن آن می‌گذرد، ابتدا دست‌نوشت‌های سوریگ [سریانی] و عربی و گردانش آنها به انگلیسی و پارسیگ [پهلوی] به همراه پانوشت‌های سنجش‌گرانه توسط رهام اشه صورت گرفته و سپس مترجم به پارسی برگردانده شده است. گفتنی است دو متن از این سه متنی که در اینجا آورده شده به زبان سوریگ و یکی نیز به عربی بوده است.

فهرست مطالب کتاب:

کوته‌نوشت‌ها

پیش‌درآمدِ پارسی‌گردان

سرسخن

گردانش

گفتار اندر گویایی ارستو

1. پیش‌گفتاری بر فرزانگی

2. درآمد

3. واژشها

4. اندر پیرامونِ گزارش

5. گشایشیگهای نخست (پیشین)

روشنایی‌نامه‌ای بر اندر پیرامونِ گزارش (Περὶ Ἑρμηνείας) ارستو

پیش‌درآمدی بر فرزانگی ارستو

نبیگها

رونوشت سوریگ ۱

رونوشت سوریگ ۲

رونوشت عربی

ذکره بولس فی ما کتب إلی أنوشروان

گردانشهای پارسیگ

نمایه

واژه‌نامگ فرزانگی و گویایی