معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

یکی از مشکلات تحقیق دربارۀ هنر نوگرا در ایران، کمبود منابع و پراکندگی مدارک است. عدم اطلاع دقیق از آثار و وقایع هنری چه‌بسا به دریافت‌های ناقص یا تحلیل‌های اشتباه می‌انجامد. از این‌رو وجود اطلاعات موثق در این زمینه را می‌توان از ملزومات یک کار تحقیقی جدی و مبتنی بر واقعیات به شمار آورد. این کتاب بنا بر همین ضرورت انتشار یافته است.

در این کتاب مجموعه‌ای از اطلاعات راجع به فعالیت‌های یک کانون هنری که از آن به عنوان "تالار قندریز" یاد می‌شود، گرد آمده است. چگونگی شکل‌گیری این کانون، روند و دامنۀ فعالیت‌ها و دیدگاه‌های گردانندگان آن مطالب بخش اصلی کتاب را تشکیل می‌دهند. بخش پیوست‌های کتاب نیز فهرست کاملی از کارنماها و انتشارات و گزیده‌ای از نوشته‌ها و پوسترها را شامل می‌شود.

تالار قندریز در تاریخ هنر معاصر ایران نهاد مهمی است. جایی که بسیاری از هنرمندان شاخص سال‌های بعد ارائه کار خود را از آنجا آغاز کردند؛ از قبیل اردشیر محصص، مرتضی ممیز، فرشید ملکی، مسعود عربشاهی، فرشید مثقالی، بهمن جلالی، مینا نوری، منوچهر صفرزاده و ... . این نهاد در شرایط پر افت و خیز دهه‌های چهل و پنجاه با فعالیت پیگیر گروهی ـ به ویژه رویین پاکباز و محمدرضا جودت ـ به مدت چهارده سال دوام آورد که خودش بر ای چنین نهادی رکوردی به حساب می‌آید. تالار بنیان‌گذار سنت‌هایی در حوزۀ هنرهای تجسمی بود. در دورانی که رسانه‌هایی چون گرافیک یا عکاسی مجالی برای ارائۀ مستقل نداشتند، در تالار آثار گرافیک و تصویرسازی و عکاسی از داخل و خارج ایران به نمایش درمی‌آمد. فعالیت مستمر تالار در نقدنویسی و تألیف و ترجمۀ متون هنر هم آغازگر پدیدۀ تازه‌ای شد. در ادامۀ مشی کسانی چون ضیاءپور تالار غیر از وظیفۀ نمایش و عرضه، برای خود هدفی آموزشی قائل بود که مطابق آن باید مخاطبش را خود می‌ساخت و پرورش می‌داد. بنابراین بر خلاف رفتار عموم گالری‌ها تالار قندریز مخاطب خود را قشر وسیعی از اجتماع می‌دید و خود را مکلف به نوشتن اظهاریه و بیانیه برای مخاطب ناآشنا به هنر می‌دانست. افزون بر این تالار محل بحث و اندیشه در مورد مسائلی چون هویت و هنر ملی و نسبت ما با فرهنگ غرب و مدرنیته و نسبت سیاست و تعهد اجتماعی با هنر و ... بود و از متون به‌جامانده از این بحث و گفتگوها چنین برمی‌آید که گردانندگانش چندان به جواب‌های سهل و ساده راضی نمی‌شدند و نظری بر ژرفای مغاک پیش روی داشتند. تالار قندریز از معدود نهادهایی است در تاریخ معاصر که از آغاز به اهمیت آرشیوکردن و ثبت و نگهداری اسناد فعالیت خود واقف بوده است و این کتاب هم خود نشانه‌ای بر این مدعاست.

کتاب تالار قندریز از این نظر هم قابل توجه است که تلاش یک گروه از هنرمندان جوان و نوگرا را در برهه‌ای از تاریخ معاصر نشان دهد: آنها از یک‌سو با حساسیتی روشنفکرانه نسبت به مسائل فرهنگی جامعه در جستجوی راه‌حل‌های اساسی بودند و از سوی دیگر می‌کوشیدند حقانیت کارشان را در زمینۀ اجتماعی اثبات کنند. تجربۀ آنان هر نتیجه‌ای که داشت، تجربۀ افرادی از نسل دهۀ چهل و پنجاه بود که در مقدمۀ کتاب به طور مبسوط بررسی شده است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشتی از ویراستار

مقدمه

«تالار» از آغاز تا پایان نوشتۀ حسن موریزی

«تالار»: نمود یک آرمان (گفتگوی پاکباز، جودت، مسلمیان، موریزی)

پیوست‌ها: فهرست کارنماهای تالار (1357 ـ 1343)

گزیدۀ پوستر کارنماها

نوشته‌هایی از دست‌اندرکاران تالار

فهرست انتشارات تالار