معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب مجموعه مقالاتی است در شناخت احمد شاملو، فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری، میم. آزاد، فریدون مشیری، فرخ تمیمی، احمدرضا احمدی، بیژن نجدی و عمران صلاحی که یک تا چند مقاله از هر کدام از این شاعران در این کتاب آورده شده است.

بی‌گمان مؤلفه‌های انسان و عشق در اندیشۀ شاعران این روزگار مقوله‌هایی بس بزرگ و انسانی است. بنابراین برای درک دیدگان اینان، در نخستین گام باید به چشم‌انداز زندگانی شاعرانه‌شان نشست و از زوایای گوناگون، گزاره‌های عاطفی و زبانی‌شان را به گفتگو گرفت. در چنین فاصله‌هایی است که در قلمرو «شناخت» ما در «کنار پنجره‌های پاییز» به دیدارشان می‌آییم. جستجو در کار و اندیشه‌های شعری بخشی از اینان، خود فرصتی است برای مخاطبان این روزگار که می‌توان «اضطراب جهان» را با خلوت‌شان تقسیم کرد.

در نوشتار «به یاد آن‌که خشم و جسارت بود» که گفتگویی است میان محمود معتقدی و مصاحبه‌کننده، وی در پاسخ به سؤالی دربارۀ جایگاه اجتماعی چهرۀ فرهنگی شاملو در این زمان می‌گوید: «بی‌گمان شاملو به معنای واقعی کلمه همواره به منزلۀ یک روشنفکر یا هر نوع ایدئولوژی مخالف بوده و هماره با ابزار اعتراض و تحقیر انسانی، به حکایت و شکایت در آثارش، سخن می‌گفت. لذا چهرۀ فرهنگی شاملو، در قلمروهای ادبیات و هنر، چهره‌ای معترض و عدالت‌خواه بود و پیوسته با هر نوع فشار و دربندکردن اندیشه، لب به اعتراض می‌گشود. بنابراین اگر تعهدی برای کار ادبیات و هنر قائل باشیم، این خواست، همواره در آثار شاملو به زیبایی و هوشمندانه به تصویر کشیده می‌شد. شاملو با همۀ ضعف‌ها و قوت‌هایش در برابر قدرت می‌ایستاد و این سرسختی را در اغلب شعرهایش به نمایش می‌گذاشت. لذا او همواره در موقعیتی بی‌قرار زندگی می‌کرد». (ص 30)

دربارۀ شعر فروغ در گفتار «عرصه‌های واقعه‌پذیری در شعر فروغ» می‌خوانیم: «اصولا در چشم‌اندازهای شعر فروغ، حس حادثه و فرافکنی، قلمروهای واقعه را به رفتارهای اجتماعی انسان معاصر و درگیر با زمانۀ خود پیوند می‌زد و در این میان تقدیر سهم فراوانی دارد. فروغ در فضاهای کلاسیک (دیوار، اسیر، عصیان) با خاستگاهی کاملاً بسته و پر از موقعیت‌های تراژیک و گاه به صبغۀ رمانتیک که بوی عشق و اشتیاق و ناکامی در کنار هم به مشام می‌رسید، وقوع حادثه‌های انسانی را به گونه‌ای آشنا و کمی ابتدایی مطرح می‌کرد که به لحاظ سرنوشت تاریخی و زبانی که در اختیار داشت، از چارچوب‌های شناخته‌شدۀ شعر کلاسیک فراتر نمی‌رفت». (ص 69)

نویسنده دربارۀ شعر اخوان ثالث نیز می‌گوید: «فضای عمومی شعر اخوان، گستره‌ای خاص و پر از ظرافت‌ها و آرایه‌های زبانی است و این همه نشانۀ وقوف و دانایی‌اش نسبت به چشم‌انداز شعر فارسی بوده است. اخوان پیوسته سعی داشت در فضای امروز نیز این معرفت شاعرانه را جزء ادبیات کند. لذا در شعرهایی چون زمستان، قصه شهر سنگستان، مرد و مرکب، کتیبه و ... وی با قدرت زبانی تمام توانست به زیبایی از چنین پیوندی سود برد. اخوان برخلاف شاملو اغلب در فضاهای سرزمینی و بومی حرکت می‌کرد و قداست شعر را در پیوند با اندیشه‌های کهن و کلاسیک می‌دید. حال آنکه شاملو ظرفیت‌های کهن را به سود فضاهای نو کاملاً امروزی و از آن خود می‌کرد». (ص 101)

فهرست مطالب کتاب:

درآمد

احمد شاملو:

مؤلفه‌های انسان و عشق در شعر شاملو

خلوتِ به خاطرِ زندگان

به یاد آنکه خشم و جسارت بود

خاطرش هنوز در آتش است

نگاه کن! عشق چگونه می‌تازد

شاملو، چهره‌‌ای برای تمام فصول

به یاوه معنایم مکن

کنار پنجره‌های پاییز

فروغ فرخزاد:

گزاره‌های آفتاب را دوباره می‌خوانیم!

عرصه‌های واقعه‌پذیری در شعر فروغ

فروغ، تصویرگر مؤلفه‌های بزرگ انسانی

و تولد و تکامل و غرور

باد او را با خود بُرد

مهدی اخوان ثالث:

گوش ملول و خسته‌ای دارد

شاعر «باغ‌ها» و «آبیاری‌ها»

سهراب سپهری:

سپهری، سهمی میان واژه و رنگ

هم سایه، هم سپید

م. آزاد:

بر این مشرق زمستانی

فریدون مشیری:

در سایه روشن کوچه‌های مهربانی و مهتاب

فرخ تمیمی: تلخ، اما از قبیلۀ یاران

احمدرضا احمدی:

ما به باران می‌رویم

بیژن نجدی:

از پرندگان، تا رنگ‌ها و کاشی‌ها

مردی به روایت باران

عمران صلاحی:

او نیز مرگ را باور نداشت